Młodzi, emerytura i ubezpieczenia społeczne: między obowiązkiem a dobrowolnością
Młode pokolenie Polaków coraz częściej stawia pytania o sens systemu emerytalnego. Czy warto płacić składki, skoro nie ma gwarancji świadczenia na godziwym poziomie? A może warto oszczędzać samodzielnie i unikać obowiązkowych danin? Na te pytania starali się odpowiedzieć eksperci i naukowcy podczas drugiego dnia konferencji „Edukacja 4.0” organizowanej przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie i Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Edukacja finansowa – fundament odpowiedzialnych decyzji
„Bez wiedzy o tym, jak funkcjonują ubezpieczenia społeczne, nie będzie efektywnego systemu i satysfakcjonujących emerytur”
– ocenili zgodnie uczestnicy spotkania. Prof. Wanda Sułkowska podkreśliła, że edukacja o ubezpieczeniach społecznych powinna być międzypokoleniowa – tylko wówczas będzie skuteczna i dostosowana do realiów cyfrowej epoki.
Prof. Elżbieta Kubińska zaprezentowała porównanie wyników badań z Polski, USA i Indii, z którego wynikało, że Polacy mają relatywnie wysoki poziom wiedzy finansowej, ale jednocześnie cechuje ich duża niechęć do ryzyka.
„Dla przykładu podam, że Hindusi, mimo iż mają najmniejszą obiektywną wiedzę finansową, są bardziej skłonni do podejmowania ryzyka, więc są bardziej skłonni do inwestowania w różne źródła”
– podkreśliła.
Według Kubińskiej postawy są co najmniej tak samo ważne jak wiedza, ponieważ to one sprzyjają dywersyfikacji ryzyka i podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji finansowych.
Państwo powinno zapewnić? Tak, ale składki lepiej dobrowolne
Bardzo interesujące wnioski płyną z badań prof. Marii Płonki. Jak zaznaczyła, wielu młodych oczekuje, że to państwo zapewni im emeryturę, ale jednocześnie chcą mieć wybór, czy płacić składki.
„Z zebranych odpowiedzi wyłonił się obraz taki, że studenci spodziewają się, że to raczej państwo powinno zabezpieczyć finansową starość swoich obywateli, z drugiej strony chcą dobrowolności w płaceniu składek. I na koniec w większości nie dostrzegają potrzeby dodatkowego oszczędzania na emeryturę”
– zaznaczyła.
Ten dysonans wskazuje na brak świadomości mechanizmów, które rządzą systemem emerytalnym. Co więcej – jak wykazały badania – studenci kierunków ekonomicznych i administracyjnych nie dostrzegają potrzeby dodatkowego oszczędzania. Z jednej strony liczą na państwo, z drugiej – nie są gotowi na samodzielne działania, co może rodzić ryzyko przyszłej niewydolności systemu.
Postawy wobec instytucji ważniejsze niż liczby
Prof. Tomasz Jedynak przedstawił badania ZUS, według których wiedza finansowa realnie wpływa na postrzeganie ryzyk społecznych. Im więcej informacji o funkcjonowaniu ZUS i jego roli, tym większe zaufanie do systemu.
„Najciekawszym wnioskiem wynikającym z tych badań jest stwierdzenie, że faktycznie wiedza wpływa na postrzeganie tych ryzyk i na postrzeganie tego, kto powinien się przed nimi zabezpieczać”
– powiedział Jedynak.
Zdaniem eksperta to kluczowe w kontekście nie tylko przyszłości emerytur, ale także postrzegania instytucji publicznych. Edukowanie o ubezpieczeniach społecznych jest kluczem do budowania zaufania do instytucji.
Edukacja między urzędem a TikTokiem
Natalia Szpurko z ZUS wskazała, że młodzi nie chcą słuchać wykładów – trzeba do nich mówić językiem ich codzienności. Social media, szkoła i autorytet nauczyciela – to kanały, które powinny być wykorzystywane do promocji wiedzy o finansach i zabezpieczeniu emerytalnym.
W podobnym duchu wypowiedziała się Julia Podobińska – laureatka konkursu ZUS, która podkreśliła znaczenie kontynuacji edukacji w każdej grupie wiekowej.
„Nie chodzi o rewolucję, ale o uzupełnianie braków edukacyjnych, zwłaszcza w szkołach średnich”,
„Edukacja musi być ciągła. Uczyć powinniśmy całe społeczeństwo, zaczynając od dzieci i młodzieży, ale też trzeba pamiętać o starszych pokoleniach”.
Sztuczna inteligencja w służbie emeryturze?
Dr Sebastian Jakubowski zwrócił uwagę na potencjał sztucznej inteligencji w edukacji – można jej użyć do pokazywania realnych różnic w świadczeniach dzisiejszych emerytów i prognozach dla młodych.
„Tymczasem brakuje bardzo praktycznego podejścia do edukacji o ubezpieczeniach społecznych. Nie pokazuje się uczniom i studentom, jaka jest i jaka będzie różnica między świadczeniami ich dziadków teraz i emeryturami, jakie oni będą kiedyś dostawać. Tego brakuje, a można to zmienić z wykorzystaniem sztucznej inteligencji”
– ocenił.
Czytaj też: ZUS wali prosto między oczy: dobrowolne ubóstwo dla samozatrudnionych
Co dalej?
Prof. Płonka zauważyła, że cykl życia kompetencji uległ skróceniu – trzeba uczyć się przez całe życie. Kluczowe będzie pokazanie młodym ciągu przyczynowo-skutkowego: płacisz dziś, masz jutro. A system wymaga twojego udziału.
Eksperci zgodzili się również, że nauczyciele muszą być przeszkoleni i wspierani, by skutecznie przekazywać wiedzę o finansach. Jak podkreśliła dr Monika Łebkowska, „nauczyciele mogą być nadal autorytetami, ale muszą mieć dostęp do nowoczesnych narzędzi – np. form komiksowych, języka przyjaznego uczniowi, czy przykładów z życia codziennego”.
Prof. Łukasz Tomasz Sroka zauważył, że ZUS powinien inwestować w marketing wzbudzający pozytywne emocje.
„Trzeba ludzi zachęcać do oszczędzania nie poprzez strach, ale przez pozytywny przekaz”
– powiedział.
Co nas łączy?
Czy młodzi chcą płacić na swoją emeryturę? Wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Młode pokolenie wykazuje zainteresowanie, ale też niepokój i brak zaufania. Jedno jest pewne – bez realnej edukacji nie podejmą świadomych decyzji, a system emerytalny może się okazać niewystarczający.
Polacy – mimo wyższego poziomu wiedzy niż młodzież z USA czy Indii – niechętnie podejmują ryzyko, co może oznaczać nieufność wobec prywatnych form oszczędzania. Z drugiej strony Hindusi, mając najmniejszą wiedzę, są bardziej skłonni do inwestowania. Może nas różnić podejście do ryzyka, ale łączy nas potrzeba większej edukacji, która ułatwia podejmowanie świadomych decyzji finansowych.
Źródło: PAP MediaRoom – Eksperci: większa wiedza o ubezpieczeniach społecznych to lepsze decyzje emerytalne
