W Republice Południowej Afryki ruszył projekt, który może odmienić los jednych z najbardziej zagrożonych zwierząt na świecie. Rhisotope Project zakłada wstrzykiwanie radioaktywnych izotopów w rogi nosorożców. Celem nie jest jednak wyrządzenie im krzywdy, lecz skuteczne zniechęcenie kłusowników i uniemożliwienie przemytu rogów przez granice.
Nosorożce – zwierzęta na granicy przetrwania
Nosorożce są symbolem afrykańskiej dzikiej przyrody, ale ich przyszłość wisi na włosku. Nosorożec czarny, jawajski i sumatrzański liczą dziś zaledwie po kilkadziesiąt osobników. Nosorożec biały północny to już niemal historia – na świecie żyją tylko dwie samice.
Nieco lepsza sytuacja dotyczy nosorożca białego południowego, którego populacja szacowana jest na ponad 16 tysięcy sztuk. Gatunek wciąż jednak jest klasyfikowany jako „bliski zagrożenia” i regularnie staje się celem kłusowników. W 2024 roku w Republice Południowej Afryki zginęło 420 nosorożców – to statystycznie jedno zwierzę co 20 godzin.
Rogi tych zwierząt, wykonane z keratyny – tej samej substancji, z której zbudowane są ludzkie paznokcie – osiągają na czarnym rynku ceny wyższe niż złoto. Wykorzystywane są jako luksusowe dekoracje lub, sproszkowane, trafiają do tradycyjnej medycyny w Azji.
Jak działa Rhisotope Project?
Za projektem stoi zespół naukowców pod kierunkiem profesora Jamesa Larkina z Uniwersytetu Witwatersrand w Johannesburgu. Współpracują oni z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (IAEA) i ekspertami ds. ochrony przyrody.
Prace nad koncepcją trwały sześć lat. W 2024 roku rozpoczęto fazę testową w rezerwacie UNESCO Waterberg Biosphere. Procedura wygląda tak: nosorożec jest bezpiecznie usypiany, zakłada mu się opaski chroniące oczy, a następnie w jego róg wstrzykuje się niewielką ilość izotopów.
Bezpieczeństwo potwierdzone badaniami
Dawki promieniotwórcze zostały precyzyjnie obliczone, aby były całkowicie nieszkodliwe dla zwierząt. Przez pół roku po zabiegu prowadzono regularne badania krwi i analizy biologicznej dozymetrii – pozwalające wykryć ewentualne uszkodzenia DNA. Wyniki były jednoznaczne: żadnych negatywnych efektów.
– Udowodniliśmy, że metoda jest bezpieczna i skuteczna
– podkreśla prof. Larkin.
Broń w walce z przemytem
Atutem tej technologii jest wykorzystanie istniejącej już na całym świecie infrastruktury wykrywania materiałów promieniotwórczych. Ponad 11 tysięcy bramek monitorujących w portach, na lotniskach i przejściach granicznych może zarejestrować nawet minimalne ilości izotopów.
W testach z użyciem trójwymiarowych replik rogów żaden z próbnych „ładunków” nie przeszedł przez systemy bezpieczeństwa niezauważony. Dla przemytników oznacza to niemal pewne wykrycie i zatrzymanie.
Uderzenie w popyt
Choć róg nosorożca nie ma potwierdzonych właściwości leczniczych, w niektórych krajach Azji jest postrzegany jako symbol statusu lub element medycyny ludowej. Rhisotope Project ma za zadanie nie tylko utrudnić przemyt, ale też obniżyć wartość rogu w oczach kupujących. Strach przed radioaktywnością i konsekwencjami prawnymi może skutecznie ostudzić zainteresowanie.
– Te zwierzęta są zbyt cenne, by traktować je jak ozdobę czy trofeum
– mówi Larkin.
Trzecie największe źródło dochodów organizacji przestępczych
Według Interpolu, nielegalny handel dziką fauną i florą jest trzecią największą formą zorganizowanej przestępczości na świecie, po narkotykach i handlu bronią. Jego wartość liczona jest w dziesiątkach miliardów dolarów rocznie.
W Afryce kłusownictwo powoduje nie tylko straty w ekosystemach, ale także szkodzi gospodarce – turystyka przyrodnicza jest jednym z filarów wielu lokalnych społeczności.
Plany na przyszłość
Twórcy projektu zapowiadają, że w przyszłości chcą objąć ochroną także inne gatunki – w tym słonie i łuskowce, które również są masowo zabijane dla cennych części ciała.
Wdrożenie Rhisotope Project w większej skali mogłoby stać się globalnym standardem w walce z kłusownictwem, łącząc nowoczesną technologię z ochroną przyrody.
Źródła:
- Popular Mechanics, Scientists Are Hiding Radioactive Material Inside Rhino Horns to Stop Poaching
- International Atomic Energy Agency, Innovative Project Uses Radioactive Material to Protect Rhinos from Poaching
- University of the Witwatersrand, Rhinos to be protected by science: The Rhisotope Project
