Międzynarodowa grupa psychologów ustaliła, że sześć cech charakteru decyduje o tym, że jesteśmy cool – bez względu na kulturę i środowisko społeczne. To ekstrawersja, hedonizm, przebojowość, nieobawianie się ryzyka, niezależność i otwartość. Wyniki opublikowano w prestiżowym czasopiśmie „Journal of Experimental Psychology”.
Uniwersalne cechy bycia „cool” potwierdzone naukowo
W badaniu wzięło udział prawie 6 tys. osób z 12 krajów – od Chin, Korei i Indii, przez Hiszpanię, Niemcy i Chile, po USA i Nigerię. Prace prowadzili psychologowie z Universidad Adolfo Ibáñez w Chile oraz University of Arizona i University of Georgia w Stanach Zjednoczonych. Zespół kierowany był przez prof. Todda Pezzutiego – eksperta w zakresie psychologii społecznej i marketingu, który od lat bada mechanizmy wpływu i percepcji społecznej.
To właśnie Pezzuti zauważa, że choć pojęcie bycia „cool” często kojarzy się z modą, trendami i młodzieżowym slangiem, to w rzeczywistości ma znacznie głębsze znaczenie.
– Ludzie na całym świecie podziwiają osoby niezależne i przekraczające przyjęte granice
– podkreśla.
Co ciekawe, ta sama struktura preferencji cech występowała w każdym z badanych krajów, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego czy różnice kulturowe.
Cool – niekoniecznie moralny. Kto naprawdę robi wrażenie?
W skład zespołu badawczego wszedł również prof. Caleb Warren z University of Arizona – autor wpływowego badania z 2014 roku, opublikowanego w „Journal of Consumer Research”. To on jako pierwszy naukowo zdefiniował „coolness” jako efekt kontrolowanego nonkonformizmu: osoba cool łamie normy społeczne, ale nie odrzuca ich całkowicie. Balansuje na granicy – wystarczająco różna, by przyciągać uwagę, ale wystarczająco zgodna z zasadami, by być akceptowaną. To jego teoria zainspirowała dalsze badania nad globalnym odbiorem „cool” w kontekście kulturowym.
Badacze poprosili uczestników o wskazanie, kto ich zdaniem jest cool, wykorzystując dwa znane narzędzia psychologiczne: Pięcioczynnikowy Model Osobowości (tzw. Wielką Piątkę) oraz Portretowy Kwestionariusz Wartości (PVQ). Pierwszy model obejmuje takie cechy jak ekstrawersja, ugodowość, sumienność, otwartość na doświadczenia i neurotyczność, drugi – wartości i motywacje.
Wyniki pokazały wyraźnie: ekstrawertyczni indywidualiści, gotowi do ryzyka i ceniący przyjemność, są najczęściej postrzegani jako „cool” – niezależnie od kraju, religii, czy statusu społecznego. To cechy osobowości głęboko zakorzenione, które – jak zaznacza prof. Pezzuti – są trwałe i trudne do wyuczenia. – My się z tymi cechami rodzimy – mówi w rozmowie z CNN.
Czy można nauczyć się być cool? Psychologia odpowiada
Na pytanie, czy bycia cool można się nauczyć, odpowiedź psychologów nie jest jednoznaczna. O ile można imitować pewne zachowania czy styl bycia, to większość cech wskazywanych jako „cool” to komponenty osobowości – trudne do zmiany, silnie związane z wrodzonymi predyspozycjami. Według Pezzutiego i Warrena hedonizm, przebojowość czy otwartość to coś, co kształtuje nas od wczesnego dzieciństwa i raczej ulega tylko niewielkim modyfikacjom.
Z drugiej strony, bycie cool nie zawsze oznacza bycie dobrym człowiekiem. Prof. Warren zaznacza, że osoby postrzegane jako cool bywają kontrowersyjne, niekoniecznie zgodne z wartościami moralnymi. Często są to osoby silne, dominujące, ale niekoniecznie altruistyczne.
– Można być jednocześnie cool i dobrym człowiekiem, ale nie zawsze te pojęcia się pokrywają
– zauważa badacz.
Poprzednie badania potwierdzają tezę. Czym jest coolness?
Wyniki obecnego badania świetnie wpisują się w ustalenia z 2014 roku, kiedy Warren i Margaret Campbell badali zjawisko „coolness” w kontekście produktów, marek i ludzi. Ich kluczowa konkluzja: „cool” to postrzegany nonkonformizm, który nie przekracza granicy społecznej akceptacji. Przykładem może być lider opinii, który łamie zasady, ale nadal jest lubiany.
– Cool to ktoś, kto nie boi się być sobą, ale też nie alienuje się od innych
– tłumaczył Warren.
Ten mechanizm znajduje odzwierciedlenie także w realiach popkultury. Elon Musk, którego prof. Pezzuti wskazuje jako przykład osoby cool, łączy w sobie charyzmę, kontrowersję i niezależność. Jest jednocześnie innowatorem, celebrytą i prowokatorem – a więc idealnie wpisuje się w profil osoby cool zdefiniowany w obu badaniach.
Co oznacza bycie cool w różnych częściach świata?
Choć można odnieść wrażenie, że bycie cool jest wartością głównie zachodnią, badania pokazują coś zupełnie odwrotnego. W Chinach, Korei Południowej czy Indiach – krajach o tradycyjnie kolektywistycznych wartościach – także podziwia się osoby otwarte, ekstrawertyczne i niezależne. Różnica polega jedynie na tym, że nie zawsze są one eksponowane w przestrzeni publicznej.
W niektórych społecznościach – jak Nigeria czy Meksyk – bycie cool łączy się z siłą społeczną, umiejętnością zarządzania relacjami i władzą symboliczną. W USA i Niemczech bardziej z indywidualizmem, innowacyjnością i humorem. Mimo to trzon cech pozostaje ten sam.
Bycie „cool” to nie przypadek ani trend chwilowy, ale zjawisko głęboko zakorzenione w psychologii społecznej. Z badań wynika, że osoby postrzegane jako cool wyróżniają się sześcioma cechami: ekstrawersją, hedonizmem, przebojowością, gotowością do ryzyka, niezależnością i otwartością. Te same cechy są cenione w Chinach, USA, Nigerii czy Chile. To pokazuje, że bycie cool ma charakter uniwersalny kulturowo – a nie tylko lokalnie modny.
Źródła:
- Journal of Experimental Psychology – What Makes Someone Cool? A Cross-Cultural Investigation
- University of Arizona – Researchers identify six traits that make people cool across cultures
- CNN – Being 'cool’ is more than just trendy clothes and confidence, new research says
- Journal of Consumer Research – Coolness: Conceptualization, Measurement, and Implications
- Universidad Adolfo Ibáñez – Seis características que hacen a una persona ‘cool’ en todo el mundo
