W Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego właśnie kwitnie dziwidło olbrzymie (Amorphophallus titanum), roślina posiadająca największy kwiatostan na świecie i zarazem za najbardziej śmierdzący kwiat świata. Choć proces wzrostu rozpoczął się już w czerwcu, jego biologiczne apogeum przypada właśnie na pierwszy tydzień sierpnia.
To dopiero drugi raz w historii, gdy ta unikatowa roślina zakwita w Polsce. Po raz pierwszy miało to miejsce również w Warszawie – w czerwcu 2021 roku.
Dziwidło olbrzymie – rekordzista z Sumatry
Dziwidło olbrzymie pochodzi z wilgotnych lasów równikowych indonezyjskiej Sumatry. W warunkach naturalnych może osiągać do 3 metrów wysokości i ponad 1,5 metra szerokości. Jego kwiatostan wyrasta z podziemnej bulwy, która może ważyć nawet ponad 100 kilogramów. Warszawski egzemplarz, który po raz pierwszy zakwitł w 2021 roku, osiągnął w tym sezonie masę ok. 40 kg, czyli o 13 kg więcej niż cztery lata temu.
– „Jest to roślina trzy razy naj. Ma największy kwiatostan, największy liść pośród gatunków rodzaju Amorphophallus i największy organ podziemny, którym jest bulwa”
– wyjaśnia w rozmowie z PAP mgr inż. Piotr Dobrzyński, kurator kolekcji roślin szklarniowych i opiekun warszawskiego dziwidła.
Zapach, który trudno zapomnieć
Najbardziej rozpoznawalną cechą dziwidła jest jego intensywny i nieprzyjemny zapach, przypominający woń rozkładającego się mięsa. To efekt ewolucyjnej adaptacji – roślina próbuje w ten sposób zwabić zapylacze: chrząszcze padlinożerne i muchówki.
– „Analizy substancji chemicznych wykazały, że jest to mieszanina wielu związków przypominających zapachem ser, czosnek, gnijące ryby, spocone skarpetki, fenol, indol i amoniak”
– mówi Dobrzyński.
– „Mnie osobiście ten zapach przypominał czysty amoniak. Powodował łzawienie oczu i był wyczuwalny już od wejścia do szklarni.”
Największe natężenie zapachu przypada na późny wieczór i noc, kiedy to zapylacze osiągają najwyższą aktywność.
Dlaczego apogeum kwitnienia przypada na sierpień, skoro wzrost rozpoczął się w czerwcu?
Choć wzrost kwiatostanu dziwidła rozpoczął się już w czerwcu, pełne kwitnienie – czyli otwarcie pochwy i emisja zapachu – następuje dopiero na początku sierpnia. Wynika to z unikalnej biologii tej rośliny.
– „Cykl rozwojowy tej rośliny składa się z trzech etapów: wegetacyjnego, generatywnego i spoczynku. Po przebudzeniu bulwy w czerwcu, roślina przez kilka tygodni stopniowo rozwija wierzchołek wzrostu. Dopiero gdy kwiatostan osiągnie dojrzałość, otwiera się – i to właśnie dzieje się teraz, w sierpniu”
– tłumaczy Dobrzyński.
W pierwszej fazie kwitnienia (pierwsza noc) otwierają się kwiaty żeńskie, a w drugiej (kolejnego dnia) kwiaty męskie, co chroni roślinę przed samozapyleniem.
Mechanizm kwitnienia i zapylenia
Na dnie kolby znajdują się setki kwiatów żeńskich i męskich. Pierwsze otwierają się słupki, drugiego dnia – pręciki. Roślina przygotowuje się do zapylenia przez wiele lat – i może zakwitnąć jedynie raz na kilka sezonów.
– „Ten starannie zaplanowany układ pomaga zagwarantować zapylenie krzyżowe, czyli między różnymi osobnikami. Jeśli nie dojdzie do zapylenia, kwiatostan obumiera. Jeśli do zapylenia dojdzie, powstaje owocostan przypominający kolbę kukurydzy, z pojedynczym nasionem w każdym owocu”
– wyjaśnia Dobrzyński.
Cykl życia dziwidła – spektakl powtarzany raz na kilka lat
Po kwitnieniu bulwa wchodzi w kilkumiesięczny okres spoczynku, a następnie wytwarza ogromny liść – przypominający małe drzewko.
– „Ostatni liść utrzymał się przez 2,5 roku i osiągnął wysokość 5–6 metrów. Przez ten czas roślina prowadziła fotosyntezę i gromadziła substancje zapasowe”
– mówi Dobrzyński.
Liść wyrasta na cętkowanym ogonku i tworzy dużą, klapowaną blaszkę o średnicy do 3 metrów. Gdy liść obumiera, bulwa znów odpoczywa – a potem cykl się powtarza.
Gdzie i kiedy można zobaczyć dziwidło olbrzymie w Warszawie?
Kwitnienie dziwidła trwa tylko dwa dni, dlatego warto zaplanować wizytę z wyprzedzeniem. Przewidywana kulminacja przypada na 4–10 sierpnia 2025, ale dokładna data zależy od warunków uprawy.
Szklarnie Ogrodu Botanicznego UW będą czynne codziennie w godzinach 10:00–20:00.
Kasy zamykają się o 19:00, a ostatnie wejście możliwe jest do 19:20.
W dniu kwitnienia planowane jest wydłużenie godzin otwarcia, aby jak najwięcej osób mogło zobaczyć ten niezwykły fenomen.
Dla tych, którzy nie mogą pojawić się osobiście, przygotowano całodobową transmisję online ze szklarni tropikalnej.
Źródło: naukawpolsce.pl
