Badania pokazują, że coraz więcej Polaków w wieku 18–34 lat ma trudności ze znalezieniem partnerki i nie prowadzi życia seksualnego. To pogłębia poczucie izolacji i popycha wielu z nich w stronę internetu, gdzie rodzi się kultura inceli oraz radykalnych męskich społeczności.
Epidemia samotności młodych mężczyzn
Samotność nie jest tylko przykrym uczuciem. To realne zagrożenie zdrowotne – powoduje przewlekły stres, który osłabia odporność, zwiększa ryzyko chorób serca i problemów neurologicznych. U osób chronicznie samotnych rośnie też ryzyko nagłej śmierci.
Według raportu Instytutu Pokolenia „Poczucie samotności wśród dorosłych Polaków” (2022), aż 65% mężczyzn w wieku 25–34 lat i 57% poniżej 24. roku życia deklaruje wysoki poziom samotności. Dla porównania, wśród kobiet wartości te są znacznie niższe – 41% i 38%. To dowód, że kryzys szczególnie dotyka młodych mężczyzn, którzy coraz częściej czują się niepotrzebni i niedopasowani do społecznych oczekiwań.
Pandemia tylko pogłębiła to zjawisko. W całej Unii Europejskiej odsetek osób deklarujących samotność wzrósł z 12% w 2016 roku do 25% w 2020 roku. Najwyższe wartości odnotowano w grupie wiekowej 18–25 lat.
Globalny kryzys męskości
Polska nie jest wyjątkiem. W Stanach Zjednoczonych badania Pew Research Center (2023) wykazały, że ponad 60% mężczyzn w wieku 18–29 lat to single, a wielu z nich deklaruje brak aktywności seksualnej.
W kulturze, w której związek i życie intymne postrzega się jako wyznacznik sukcesu, brak partnerki oznacza społeczną porażkę. W rezultacie młodzi mężczyźni coraz częściej czują, że świat nie ma dla nich miejsca.
Internet jako ucieczka
Niezdolni do zbudowania relacji w świecie offline, mężczyźni uciekają do internetu. Tam rodzi się tzw. manosfera – luźna sieć forów, blogów i grup, gdzie mężczyźni dzielą się swoimi frustracjami i doświadczeniami.
Z jednej strony manosfera daje im namiastkę wspólnoty i zrozumienia, z drugiej – staje się przestrzenią, w której kwitną mizoginiczne i antyfeministyczne narracje. To właśnie tam rozwija się subkultura inceli (involuntary celibates), czyli mężczyzn, którzy definiują się poprzez brak życia seksualnego i obwiniają za to kobiety.
Incele twierdzą, że współczesne kobiety interesują się wyłącznie atrakcyjnymi fizycznie partnerami, a przeciętnych mężczyzn skazują na samotność. To przekonanie wzmacnia poczucie odrzucenia i rodzi wrogość wobec kobiet.
Naukowcy badają przyczyny
Fenomen inceli i manosfery stał się przedmiotem badań naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego. Projekt „W poszukiwaniu autentyczności” prowadzi dr Tomasz Oleksy, adiunkt na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Badacz zajmuje się relacjami człowieka z otoczeniem – zarówno fizycznym, jak i cyfrowym – koncentrując się na przywiązaniu do miejsc, migracjach do przestrzeni wirtualnych oraz na tym, jak technologia wpływa na tożsamość i relacje społeczne.
Zespół dr. Oleksego analizuje, jak brak relacji romantycznych i seksualnych wpływa na psychikę młodych mężczyzn i ich podatność na ideologie internetowe. Badania oparte są na teorii SAFE (State Authenticity as Fit to the Environment), według której kluczowe dla poczucia szczęścia jest dopasowanie jednostki do środowiska.
– „Manosfera staje się alternatywną przestrzenią, w której młodzi mężczyźni mogą poczuć się rozumiani, akceptowani i wolni w wyrażaniu siebie”
– tłumaczy dr Oleksy.
Internetowa autentyczność zamiast realnych więzi
Pierwsze analizy empiryczne zespołu z UW potwierdzają, że im silniejsze poczucie izolacji seksualnej i romantycznej, tym mniejsze poczucie autentyczności w świecie rzeczywistym.
– „Im mniej uczestnicy badania czuli się sobą w realnym świecie, tym bardziej odnajdywali się w internecie”
– wskazuje dr Oleksy.
To jednak prowadzi do niepokojących konsekwencji. Badania pokazują, że większe poczucie dopasowania do środowisk online wiąże się z gorszym zdrowiem psychicznym – wyższym poziomem lęku, depresji i spadkiem dobrostanu.
Krzywdzące stereotypy męskości
Dlaczego tak wielu młodych mężczyzn nie czuje się autentycznie sobą w świecie offline? Jednym z kluczowych powodów jest model tradycyjnej męskości, który dominuje w kulturze. Zakłada on, że prawdziwy mężczyzna powinien być zaradny, pewny siebie, silny psychicznie, niezależny emocjonalnie, aktywny seksualnie i odnoszący sukcesy.
– „Normy kulturowe wiążą męskość z byciem w związku, z seksualną aktywnością i sukcesem relacyjnym. Ci, którzy nie wpisują się w ten model, są postrzegani jako słabi czy niedojrzali”
– tłumaczy dr Tomasz Oleksy z Uniwersytetu Warszawskiego.
Brak partnerki i doświadczeń seksualnych nie tylko nasila poczucie samotności, ale też generuje wstyd. Mężczyźni często nie chcą się przyznać, że mają problem. Ukrywają go przed otoczeniem, a czasem nawet przed samymi sobą. To z kolei zwiększa ryzyko depresji, uzależnień i zachowań kompulsywnych.
Inkluzywność nie dla mężczyzn?
Samotność mężczyzn pogłębiają także zmiany społeczne. Coraz więcej kobiet w Polsce i w Europie jest niezależnych finansowo, zdobywa wyższe wykształcenie i rozwija kariery zawodowe. Tym samym rosną też ich oczekiwania wobec partnerów.
Mężczyźni w gorszej sytuacji materialnej czy z mniejszymi osiągnięciami czują, że nie mają szans na związek. Jednocześnie w porównaniu do kobiet budują oni mniej relacji przyjacielskich. To sprawia, że w momentach kryzysowych pozostają bez wsparcia.
Dr Oleksy zwraca uwagę na jeszcze jeden kontekst – polaryzację społeczną i kulturową.
– „W debacie publicznej obecny jest język wartości progresywnych, takich jak równość płci, dekonstrukcja tradycyjnych ról społecznych czy promowanie emocjonalnej otwartości u mężczyzn. Choć zmiany te mają budować bardziej inkluzywne społeczeństwo, część młodych mężczyzn odbiera je jako źródło wyobcowania. Nie dlatego, że są przeciw zmianom, ale dlatego, że ich własne doświadczenia – samotność, brak sukcesów relacyjnych, trudności z wyrażaniem emocji – bywają pomijane lub bagatelizowane”
– podkreśla badacz.
Redefinicja męskości
Pytanie, które staje dziś przed psychologami i społeczeństwem, brzmi: jak sprawić, by młodzi mężczyźni znów poczuli się „u siebie” w świecie realnym?
Dr Oleksy przekonuje, że kluczowe jest odejście od skostniałego wzorca tradycyjnej męskości. Nie chodzi o rezygnację z męskości, ale o jej redefinicję.
– „W nowym modelu powinno znaleźć się miejsce nie tylko na siłę i samodzielność, ale także na emocjonalność, wrażliwość, czułość i zależność od innych. To otworzy przestrzeń dla mężczyzn, którzy dziś czują się zepchnięci na margines”
– wyjaśnia naukowiec.
Badania potwierdzają, że mężczyźni otwarci na alternatywne modele – inkluzywne czy troskliwe – rzadziej prezentują postawy seksistowskie, rzadziej zapadają na depresję i częściej budują satysfakcjonujące relacje.
Od samotności do wspólnoty
Psycholodzy podkreślają, że redefinicja męskości może być impulsem do budowania bardziej otwartego społeczeństwa. Mężczyźni nie musieliby już udowadniać swojej wartości przez siłę, dominację czy sukces relacyjny. Mogliby po prostu być sobą – bez lęku przed oceną i odrzuceniem.
Oznacza to, że młodzi mężczyźni mogliby odnaleźć autentyczność nie w środowiskach online, które często prowadzą do radykalizacji, ale w świecie rzeczywistym, w relacjach opartych na szczerości i wzajemnym wsparciu.
W dłuższej perspektywie mogłoby to również zmniejszyć atrakcyjność subkultur takich jak inceli, które bazują na poczuciu krzywdy i frustracji. Jeśli mężczyźni poczują, że ich emocje i trudności są dostrzegane, łatwiej będzie im budować zdrowe relacje – zarówno z innymi mężczyznami, jak i z kobietami.
Kryzys tradycyjnej męskości i rosnąca samotność młodych Polaków to problem społeczny, który nie znika, a wręcz się nasila. Brak partnerki i brak życia seksualnego nie tylko obniżają samoocenę, ale prowadzą do szukania schronienia w internecie – w manosferze i subkulturze inceli.
Zdaniem ekspertów kluczowe jest stworzenie nowego wzorca męskości – takiego, który nie wyklucza słabości i emocjonalności. To droga do społeczeństwa, w którym mężczyźni nie muszą wybierać między samotnością a radykalizacją.
Źródło: serwisnaukowy.uw.edu.pl: Samotny jak mężczyzna. O kryzysie tradycyjnego modelu męskości i internetowej kulturze inceli
