Waży niemal 30 ton i ma przypominać o milionach Polaków, którzy zginęli podczas II wojny światowej. To pierwszy fizyczny znak upamiętnienia polskich ofiar w centrum Berlina.
W środę, 16 kwietnia 2025 roku, naprzeciwko Bundestagu w Berlinie ustawiono monumentalny głaz narzutowy – „Kamień Pamięci dla Polski 1939–1945”. To tymczasowy pomnik, który ma uczcić pamięć polskich ofiar niemieckiej okupacji podczas II wojny światowej. Inicjatywa ta jest odpowiedzią na wieloletnie opóźnienia w realizacji stałego miejsca pamięci, które ma powstać w ramach Domu Polsko-Niemieckiego.
Pamiątka w sercu Berlina
W samo południe 16 kwietnia 2025 roku, specjalny transport dostarczył ważący prawie 30 ton głaz narzutowy do centrum Berlina. Dźwig umieścił go na przygotowanym wcześniej stanowisku naprzeciwko Bundestagu, niemieckiego parlamentu. W najbliższych tygodniach trwać będą prace wykończeniowe, aby „Kamień Pamięci dla Polski 1939–1945” był gotowy przed przypadającą 8 maja 80. rocznicą zakończenia II wojny światowej.
Miejsce, gdzie stanął „Kamień Pamięci”, znajduje się naprzeciwko Bundestagu, obok Urzędu Kanclerskiego i zaledwie kilka minut piechotą od Bramy Brandenburskiej. W latach 30. XX wieku w tym miejscu stała Opera Krolla, gdzie 1 września 1939 roku Adolf Hitler ogłaszał rozpoczęcie inwazji na Polskę .
Tymczasowy pomnik jako wyraz zniecierpliwienia
O budowie w Berlinie pomnika polskich ofiar wojny mówi się od lat. W 2017 roku grupa przyjaznych Polsce niemieckich naukowców, aktywistów i byłych polityków zaapelowała o utworzenie takiego monumentu. Po żmudnych dyskusjach uzgodniono, że w Berlinie nie powinien powstać wyłącznie pomnik, ale także instytucja edukacyjna i kulturalna — Dom Polsko-Niemiecki. Ma ona przybliżać historię relacji między narodami, umożliwiać spotkania i być miejscem hołdu dla ofiar. Realizacja projektu zajmie jednak lata, dlatego zdecydowano się na prowizoryczne rozwiązanie w formie „Kamienia Pamięci dla Polski 1939–1945”.
Inicjatywą kieruje Niemiecki Instytut Spraw Polskich. Jego dyrektor, prof. Peter Oliver Loew, w rozmowie z Deutsche Welle przyznaje, że tymczasowy monument jest efektem frustracji spowodowanej opóźnieniami w realizacji właściwego upamiętnienia.
Chcieliśmy mieć taki znak już teraz, bo proces polityczno-administracyjny toczy się w Niemczech od ośmiu lat
— podkreślił.
Zdaniem profesora Loewa, symboliczny krok, jakim jest ustawienie głazu, ma szczególne znaczenie dla polsko-niemieckiego dialogu:
Dobrze, że ten krok zostaje teraz zrobiony. „To dobrze, że w Berlinie powstaje taki znak, bo Polska jest ważna dla Niemców, a Niemcy są ważne dla Polski. Taki pomnik jest kluczowy, by się wzajemnie zrozumieć”
– stwierdził w rozmowie z DW.
Symboliczne miejsce i przyszłe plany
Tymczasowy pomnik ma pozostać w tym miejscu przez pięć lat. Być może „zarezerwuje” tę prestiżową lokalizację dla właściwego monumentu. Miejsce, gdzie stanął „Kamień Pamięci dla Polski 1939–1945”, znajduje się naprzeciwko Bundestagu, obok Urzędu Kanclerskiego i zaledwie kilka minut piechotą od Bramy Brandenburskiej. W latach 30. XX wieku w tym miejscu stała Opera Krolla, gdzie 1 września 1939 roku Adolf Hitler ogłaszał rozpoczęcie inwazji na Polskę .
Reakcje i kontrowersje
Inicjatywa spotkała się z różnymi reakcjami. Niektórzy krytycy uważają, że tymczasowy pomnik to niewystarczający gest wobec skali cierpień Polaków podczas II wojny światowej. Inni podkreślają, że to ważny krok w kierunku budowania wspólnej pamięci historycznej i pojednania między narodami.
Warto zauważyć, że projekt Domu Polsko-Niemieckiego, który ma być docelowym miejscem pamięci, wciąż budzi kontrowersje. Niektórzy obawiają się, że instytucja ta może rozmywać odpowiedzialność Niemiec za zbrodnie popełnione w Polsce, skupiając się na ogólnej historii relacji polsko-niemieckich.
Źródła:
- Deutsche Welle – „Berlin. Ruszyły prace przy ‘polskim pomniku’”
https://p.dw.com/p/4tDZy - Deutsches Polen-Institut – „Niemiecki Instytut Spraw Polskich wznosi Kamień Pamięci dla Polski 1939–1945”
https://www.deutsches-polen-institut.de/prasa/informacje-prasowe/niemiecki-instytut-spraw-polskich-wznosi-kamien-pamieci-dla-polski-1939-1945/
