Nowe badanie Waterloo Institute for Sustainable Aeronautics (WISA) wskazuje, że kobiety pilotki w sytuacjach awaryjnych zachowują większą skuteczność i spokój niż mężczyźni. Wyniki mogą zmienić sposób myślenia o szkoleniu i rekrutacji w lotnictwie cywilnym.
Kobiety pilotki skuteczniejsze w stresie – przełomowe badanie z Kanady
Czy w kryzysie kobiety radzą sobie lepiej niż mężczyźni? Eksperyment przeprowadzony w Waterloo Institute for Sustainable Aeronautics (WISA) na Uniwersytecie Waterloo dowodzi, że kobiety pilotki w sytuacjach stresowych częściej zachowują zimną krew i podejmują trafne decyzje.
Waterloo Institute for Sustainable Aeronautics – centrum badań nad lotnictwem przyszłości
Instytut WISA to globalny lider w badaniach nad zrównoważonym lotnictwem i kosmonautyką. Jego misją jest rozwój bezpiecznych i nowoczesnych systemów szkolenia, projektowanie inkluzyjnych kokpitów oraz przygotowywanie nowych standardów w edukacji pilotów. Na czele instytutu stoi dr Suzanne Kearns, która podkreśla:
– Zrozumienie, jak różne osoby działają pod presją, pozwala nam tworzyć lepsze programy szkoleniowe, bezpieczniejsze kokpity i bardziej inkluzywne systemy lotnicze.
Eksperyment w symulatorze wysokiej wierności – jak badano kobiety i mężczyzn w kokpicie
Badania nad zachowaniami pilotów w stresie od lat stanowią przedmiot zainteresowania psychologii lotniczej i nauk o bezpieczeństwie. W 2025 roku zespół naukowców z Waterloo Institute for Sustainable Aeronautics (WISA) przeprowadził eksperyment, który odbił się szerokim echem w branży. Wyniki zaprezentowano podczas międzynarodowej konferencji ETRA 2025 – Symposium on Eye Tracking Research and Applications.
Badacze chcieli odpowiedzieć na pytanie: czy kobiety i mężczyźni różnią się sposobem reagowania na nagły stres w kokpicie samolotu pasażerskiego, gdy mają podobne, ograniczone doświadczenie lotnicze?
Uczestnicy badania
W eksperymencie udział wzięło 20 młodych pilotów lotnictwa ogólnego: 10 kobiet i 10 mężczyzn. Wszyscy posiadali mniej niż 300 godzin nalotu, co oznacza, że znajdowali się na stosunkowo wczesnym etapie szkolenia. Celowo wybrano osoby z niewielkim doświadczeniem – aby ograniczyć wpływ długotrwałej praktyki i sprawdzić naturalne reakcje pod presją.
Symulator wysokiej wierności – jak działa
Do badań wykorzystano symulator lotu wysokiej wierności (high-fidelity flight simulator), który jest znacznie bardziej zaawansowany niż typowe urządzenia treningowe używane na początkowych etapach szkolenia. Symulatory tego typu odwzorowują w najdrobniejszych szczegółach kokpit dużego samolotu pasażerskiego:
- mają realistyczne przyrządy i układy sterowania,
- zapewniają wrażenia sensoryczne (drgania, dźwięki, zmiany w polu widzenia),
- odwzorowują fizykę lotu i reakcje maszyny na ruchy pilota,
- pozwalają symulować rzadkie i niebezpieczne awarie, których nie da się ćwiczyć w prawdziwym locie.
Takie środowisko pozwala badać pilotów w warunkach niemal identycznych z rzeczywistym lotem, a przy tym całkowicie bezpiecznych dla uczestników.
Eye-tracking – śledzenie wzroku
Drugim kluczowym narzędziem w badaniu były okulary eye-trackingowe. Dzięki wbudowanym czujnikom i kamerom rejestrowały one ruchy gałek ocznych pilota. Analiza tego typu pozwala ustalić, gdzie kieruje spojrzenie pilot w danej chwili, jak długo utrzymuje wzrok na wybranym instrumencie i w jakiej kolejności skanuje poszczególne elementy kokpitu.
To niezwykle istotne, ponieważ kontrola wzrokowa jest jednym z najważniejszych czynników w pracy pilota – od tego, czy patrzy na właściwe wskaźniki w odpowiednim momencie, zależy szybkość i trafność reakcji.
Scenariusze stresowe
Badacze przygotowali zestaw realistycznych sytuacji awaryjnych, które miały sprawdzić, jak uczestnicy radzą sobie z nagłym stresem. Były to m.in.:
- awaria silnika podczas wznoszenia, czyli w jednej z najtrudniejszych faz lotu, kiedy margines błędu jest minimalny,
- utrata autopilota w fazie podejścia, wymagająca natychmiastowego przejęcia pełnej kontroli nad samolotem,
- lądowanie w trudnych warunkach pogodowych, np. przy ograniczonej widoczności czy silnym wietrze bocznym,
- odejście na drugi krąg (go-around), czyli decyzja o przerwaniu lądowania i ponownym wznoszeniu, co wymaga sprawności i szybkiej oceny sytuacji.
Każdy scenariusz stawiał pilotów przed koniecznością natychmiastowego działania i podejmowania decyzji pod presją.
Co dokładnie mierzono?
Badanie koncentrowało się na trzech obszarach:
- Wydajność lotu (flight performance) – oceniano stabilność toru lotu, utrzymanie parametrów samolotu oraz poprawność wykonywanych manewrów.
- Zachowania wzrokowe (gaze behavior) – analizowano, na jakie wskaźniki piloci patrzyli, jak długo i w jakiej kolejności.
- Świadomość sytuacyjna (situational awareness) – uczestnicy byli pytani o swoje poczucie kontroli i orientację w sytuacji po zakończeniu scenariusza.
Wyniki: podobne spojrzenie, różne reakcje
Okazało się, że kobiety i mężczyźni mieli podobne wzorce spojrzeń – skupiali uwagę na tych samych przyrządach i w podobny sposób skanowali kokpit. Jednak wyniki w zakresie skuteczności różniły się wyraźnie.
- Kobiety popełniały mniej błędów w sterowaniu i lepiej utrzymywały stabilną trajektorię.
- Były szybsze i bardziej dokładne w wykonywaniu procedur awaryjnych, np. list kontrolnych.
- Deklarowały wyższy poziom świadomości sytuacyjnej – miały poczucie większej kontroli nad całością zdarzeń.
Jak wyjaśnia główna autorka badania, Naila Ayala:
– Nie możemy zakładać, że skoro dwóch pilotów patrzy na te same rzeczy, to zareagują identycznie. Nasze badanie pokazuje, że kobiety mogą lepiej utrzymywać kontrolę i podejmować decyzje w stresujących sytuacjach lotniczych.
Interpretacja wyników
Mężczyźni częściej wykazywali wysoki poziom pewności siebie, jednak nie zawsze przekładało się to na faktyczną skuteczność działań. Kobiety natomiast reagowały bardziej stabilnie, a ich działania były konsekwentniejsze.
Dr Suzanne Kearns, dyrektorka WISA, podsumowała:
– Zrozumienie, jak różne osoby działają pod presją, pozwala nam tworzyć lepsze programy szkoleniowe dla wszystkich, bezpieczniejsze kokpity i bardziej inkluzywne systemy lotnicze.
Ograniczenia badania
Autorzy zwracają uwagę, że eksperyment miał charakter wstępny i obejmował stosunkowo małą próbę – tylko 20 osób. Wszyscy uczestnicy byli pilotami o niskim nalocie, dlatego wyniki nie muszą w pełni odzwierciedlać zachowań doświadczonych kapitanów. Jednak już teraz wskazują na ważny trend: kobiety w kokpicie mogą radzić sobie lepiej niż stereotypy i ankiety sugerują.
Pasażerowie ufają mężczyznom, ale badania mówią co innego
W ankietach przeprowadzonych wśród pasażerów zapytano, czy w sytuacji awaryjnej potrafiliby wylądować dużym samolotem pasażerskim. 36 procent mężczyzn odpowiedziało twierdząco, podczas gdy taką gotowość zadeklarowało tylko 16 procent kobiet.
Eksperyment z Uniwersytetu Waterloo pokazał jednak, że realna skuteczność kobiet w kokpicie jest wyższa niż deklarowana pewność siebie mężczyzn. To dowód na to, że stereotypy wciąż mocno wpływają na nasze postrzeganie pilotów.
Znaczenie wyników dla przyszłości lotnictwa cywilnego
Badanie WISA to ważny sygnał dla całej branży. Kobiety w kokpicie mogą realnie zwiększać bezpieczeństwo w powietrzu. W czasach, gdy linie lotnicze zmagają się z niedoborem pilotów, otwarcie branży na kobiety nie jest już tylko kwestią równości – to praktyczna konieczność.
Lotnictwo przyszłości powinno stawiać na różnorodność i projektować szkolenia, które uwzględniają nie tylko liczbę godzin nalotu, ale także indywidualne predyspozycje i reakcje pod presją.
Kobiety pilotki a stereotypy w lotnictwie
Choć wizerunek pilota wciąż kojarzy się głównie z mężczyzną, badania z Uniwersytetu Waterloo jasno pokazują, że różnorodność w kokpicie to nie tylko kwestia równouprawnienia, ale realna wartość dla bezpieczeństwa pasażerów.
– Badania takie jak to pozwalają obalać stereotypy i wskazują, że różnorodność w kokpicie to nie tylko kwestia równości, ale także realne wzmocnienie bezpieczeństwa
– podsumowuje dr Kearns.
Eksperyment z Uniwersytetu Waterloo pokazał, że kobiety pilotki pod presją stresu radzą sobie skuteczniej niż mężczyźni. Wyniki mogą zmienić sposób myślenia o szkoleniu lotniczym, procesach rekrutacyjnych i samej roli kobiet w lotnictwie cywilnym.
Choć pasażerowie wciąż częściej ufają mężczyznom, fakty wskazują na coś innego: w kryzysowych sytuacjach to kobiety mogą być gwarantem spokoju i bezpieczeństwa w kokpicie.
Źródła:
- University of Waterloo – Female pilots perform better under pressure, study finds
- CTV News – University of Waterloo study finds female pilots outperform their male counterparts under pressure
- ScienceBlog – Female pilots excel in high-stress scenarios
- Innovations Report – Study finds female pilots excel more under pressure
- The Persistent – Women pilots in airlines: flying higher under pressure
