Po śmierci 15-letniego harcerza z ZHR Ministerstwo Edukacji Narodowej zapowiada dodatkowe kontrole na wszystkich trwających i planowanych obozach harcerskich w Polsce. Resort rozważa również zmiany w przepisach dotyczących organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży.
Dramat w Wilczu. Harcerz utonął podczas zdobywania sprawności
Do tragedii doszło 24 lipca 2025 roku w miejscowości Wilcze (woj. wielkopolskie). 15-letni uczestnik obozu Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR) miał wykonać zadanie w ramach zdobywania sprawności harcerskiej – przepłynąć jezioro wpław i rozpalić ognisko na drugim brzegu. Według ustaleń śledczych zadanie to miało odbywać się nocą, w pełnym umundurowaniu i bez odpowiedniej asekuracji.
Nastolatek utonął. Prokuratura Rejonowa w Wolsztynie wszczęła śledztwo i zatrzymała dwie osoby: opiekuna obozu oraz ratownika WOPR, którzy mieli odpowiadać za bezpieczeństwo uczestników. Obaj usłyszeli zarzuty nieumyślnego spowodowania śmierci oraz narażenia na utratę życia i zdrowia innych uczestników.
ZHR to nie ZHP – czym różnią się organizacje harcerskie?
Po tragedii w Wilczu, w której zginął 15-letni uczestnik obozu harcerskiego, wiele osób niesłusznie utożsamia Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR) z bardziej znanym Związkiem Harcerstwa Polskiego (ZHP). Tymczasem są to dwie odrębne organizacje – różniące się historią, strukturą i podejściem do wychowania.
ZHR powstał w 1989 roku jako alternatywa wobec ówczesnego ZHP, z zamiarem powrotu do przedwojennych ideałów skautingu. Organizacja stawia na surowość obozową, wychowanie w duchu chrześcijańskim i tradycyjny model samodzielności. Kadra obozowa to często młodzi instruktorzy działający społecznie – z dużym entuzjazmem, ale nie zawsze doświadczeniem. ZHR podzielony jest na osobne struktury harcerek i harcerzy, a część zgrupowań działa w warunkach minimalistycznych – obozy są budowane przez dzieci i młodzież niemal od zera.
Z kolei ZHP to największa organizacja harcerska w Polsce, korzystająca ze wsparcia państwowego i zintegrowana z międzynarodowymi strukturami skautowymi (WOSM, WAGGGS). Obozy ZHP częściej organizowane są w warunkach półstałych – z dostępem do zaplecza sanitarnego i zaplanowanym programem. Kadrę tworzą głównie pełnoletni instruktorzy z przeszkoleniem i dłuższym stażem.
Ta różnica ma znaczenie zwłaszcza w kontekście nadzoru i procedur bezpieczeństwa. W ZHP obowiązują ścisłe wytyczne i systemowe kontrole wewnętrzne, podczas gdy ZHR – choć również podlega nadzorowi kuratoriów – działa w bardziej autonomicznej strukturze.
Ministerstwo Edukacji Narodowej po śmierci harcerza z Wilcza zleciło kontrole we wszystkich trwających i planowanych obozach harcerskich – bez względu na przynależność organizacyjną. Jak podkreśliła minister Barbara Nowacka, „ruch harcerski jest ważny, ale czasy się zmieniają – wymagania dotyczące bezpieczeństwa muszą być zwiększone”.
Reakcja resortu edukacji: kontrole na wszystkich obozach
W poniedziałek 28 lipca w siedzibie Ministerstwa Edukacji Narodowej odbyło się pilne spotkanie kierownictwa resortu z kuratorami oświaty, a następnie z przedstawicielami organizacji harcerskich, w tym ZHR i ZHP. Po spotkaniu minister Barbara Nowacka ogłosiła decyzję o przeprowadzeniu dodatkowych kontroli na wszystkich obozach harcerskich – tych już trwających i tych, które mają się dopiero rozpocząć.
– Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży jest najważniejsze, dlatego wspólnie z państwem wypracujemy rozwiązania, których celem będzie zwiększenie bezpieczeństwa osób przebywających na obozach
– podkreśliła Barbara Nowacka. Kontrole mają być przeprowadzane przez kuratoria oświaty i obejmą m.in. dokumentację zgłoszeń wypoczynku, programy zajęć, kwalifikacje kadry wychowawczej oraz zabezpieczenie działań wodnych, nocnych i terenowych.
Zmiany w przepisach. MEN zapowiada nowelizację rozporządzenia
Minister edukacji zapowiedziała również rozpoczęcie prac nad nowelizacją przepisów dotyczących organizacji wypoczynku. Jak zaznaczyła, obecne regulacje pochodzą z czasów, gdy skala i forma wypoczynku były inne niż dziś.
– Ruch harcerski jest dla nas bardzo ważny, ale czasy się zmieniają, a wymagania dotyczące bezpieczeństwa muszą być zwiększone
– powiedziała Barbara Nowacka. Resort ma zamiar przyjrzeć się m.in. procedurom zgłaszania obozów, obowiązkowi informowania rodziców o charakterze zajęć oraz zasadom nadzoru i asekuracji przy zadaniach terenowych i wodnych.
ZHR zapewnia: obozy spełniają wymogi
Władze Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej wydały oficjalny komunikat, w którym wyrażają głęboki żal z powodu tragedii i informują o wszczęciu wewnętrznego postępowania wyjaśniającego. Jak podkreślono, obozy organizowane przez ZHR spełniają wymogi formalne i są zgłaszane do odpowiednich służb. Władze organizacji zapewniają również, że kadra posiada niezbędne przeszkolenie, w tym z zakresu pierwszej pomocy.
ZHR zaznacza jednak, że mimo dochowania procedur, doszło do tragicznego zdarzenia, które wymaga szczegółowego zbadania, w tym rewizji dotychczasowych standardów bezpieczeństwa.
Co dalej z obozami harcerskimi?
Tragedia w Wilczu wywołała ogólnopolską debatę na temat bezpieczeństwa dzieci na obozach letnich, nie tylko harcerskich. Wielu ekspertów wskazuje, że choć ruch harcerski pełni ważną rolę wychowawczą, potrzebne są bardziej szczegółowe regulacje prawne, które obejmą wszystkie formy wypoczynku zorganizowanego – od kolonii po wędrówki.
Rodzice, organizatorzy i służby kontrolne zgodnie podkreślają, że kluczowe znaczenie ma nie tylko przestrzeganie przepisów, ale również świadomość zagrożeń, odpowiedzialność kadry oraz transparentność działań organizacyjnych.
MEN zapowiedziało, że pierwsze projekty zmian w przepisach zostaną przedstawione jesienią, po zakończeniu sezonu letniego i zebraniu danych z kontroli kuratoriów.
Źródło: MEN – Bezpieczeństwo jest najważniejsze. MEN wspólnie z harcerzami wzmocni zasady organizacji wypoczynku
