Komisja Europejska przygotowuje zmiany, które mogą oznaczać rewolucję dla milionów kierowców w całej Unii. W ramach strategii „wizja zero” – zakładającej zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych na drogach do zera do 2050 roku – planowane są nowe przepisy dotyczące badań lekarskich dla kierowców, zwłaszcza tych w wieku senioralnym.
Badania dla kierowców po 70. roku życia – co 5 lat?
W pierwotnej propozycji Komisji Europejskiej znalazł się zapis, że kierowcy po 70. roku życia mieliby obowiązkowo przechodzić badania lekarskie co 5 lat, aby utrzymać ważność prawa jazdy. Brak takiego badania lub negatywna opinia lekarza skutkowałaby automatycznym cofnięciem uprawnień.
Choć propozycja wywołała burzliwą debatę w Parlamencie Europejskim, ostatecznie europosłowie odrzucili sztywne ograniczenia wiekowe, by uniknąć zarzutów dyskryminacji seniorów.
„Chodzi o to, by zapewnić seniorom prawo do swobodnego przemieszczania się i uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym, a jednocześnie nie narażać ich i innych uczestników ruchu drogowego” – wskazano w komunikacie Rady UE.
Samokontrola albo badanie – kraje UE zdecydują same
Przyjęte rozwiązanie ma charakter elastyczny. Każde państwo członkowskie będzie mogło samo zdecydować, czy wprowadzi obowiązek badań lekarskich, czy też wystarczy formularz samooceny, w którym kierowcy sami ocenią swój stan zdrowia.
W przypadku wyboru modelu badań, wymagane będą podstawowe kontrole stanu zdrowia, m.in. wzroku, układu nerwowego, krążenia i zdolności poznawczych.
Dlaczego seniorzy za kierownicą budzą kontrowersje?
Eksperci wskazują, że wraz z wiekiem obniża się sprawność psychofizyczna, co ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo na drodze.
„Zmniejsza się wrażliwość układu nerwowego, pogarsza się widzenie, słuch i zdolności reakcji. Największe zmiany występują po 65. roku życia, a osoby po 75. roku życia mają nawet dwukrotnie dłuższy czas reakcji niż młodsze”
– mówi dr Ewa Odachowska-Rogalska, psycholog transportu z Instytutu Transportu Samochodowego (ITS).
Seniorzy mają też trudności z oceną pierwszeństwa na skrzyżowaniach i oceną odległości – to właśnie te elementy powodują wiele tragicznych w skutkach kolizji.
Polskie przepisy – kiedy trzeba iść do lekarza?
Obecnie w Polsce kierowcy-amatorzy przechodzą badania lekarskie tylko raz – przed uzyskaniem prawa jazdy. Ponowne badania są wymagane wyłącznie w szczególnych przypadkach, np.:
- przekroczenie limitu punktów karnych,
- prowadzenie pod wpływem alkoholu,
- spowodowanie wypadku drogowego.
Eksperci z ITS postulują zmianę tych przepisów:
„Badania psychologiczne mogą pomóc w identyfikacji ograniczeń i wpłynąć na styl jazdy kierowcy – np. unikanie jazdy w nocy czy w godzinach szczytu. To kwestia nie tylko diagnostyki, ale i profilaktyki bezpieczeństwa”
– podkreśla dr Odachowska-Rogalska.
Wypadki z udziałem seniorów – dane z Polski
Z danych Komendy Głównej Policji za 2024 rok wynika, że kierowcy w wieku 60 lat i więcej spowodowali 3866 wypadków, w których zginęło 339 osób, a ponad 4300 zostało rannych.
Najwięcej wypadków spowodowali rowerzyści-seniorzy, a osoby starsze są też najliczniejszą grupą ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych.
Starzejąca się Europa a bezpieczeństwo na drogach
Według prognoz demograficznych, do 2050 roku blisko połowa mieszkańców UE będzie miała powyżej 50 lat, a liczba osób powyżej 80. roku życia wzrośnie z 90 do ponad 400 milionów.
W Polsce starzenie się społeczeństwa następuje jeszcze szybciej. Już dziś osoby powyżej 60. roku życia stanowią około 17% populacji, a ich liczba gwałtownie wzrośnie po 2030 roku.
Jak często kierowcy zawodowi muszą przechodzić badania lekarskie w UE?
Zgodnie z dyrektywą 2006/126/WE oraz przepisami krajowymi państw członkowskich, kierowcy zawodowi (posiadający prawo jazdy kategorii C, CE, D, DE) podlegają obowiązkowym badaniom lekarskim i psychologicznym:
- co 5 lat – do ukończenia 65. roku życia,
- co 1–2 lata – po ukończeniu 65 lat (w zależności od decyzji krajowych ustawodawców; np. w Polsce – co roku po 60. roku życia w przypadku świadectwa kwalifikacji).
Badania obejmują m.in. ocenę ogólnego stanu zdrowia, wzroku, słuchu, sprawności układu nerwowego i krążenia, a także testy psychotechniczne (koncentracja, refleks, odporność na stres). W części krajów wykonywane są również badania laboratoryjne lub EKG.
Kierowcy zawodowi muszą posiadać ważne orzeczenia lekarskie i psychologiczne przy wydawaniu lub przedłużaniu świadectwa kwalifikacji zawodowej (CPC). Brak aktualnych badań oznacza niemożność wykonywania zawodu.
Koszty badań ponosi najczęściej sam kierowca lub jego pracodawca. W Polsce komplet badań kosztuje ok. 200–300 zł.
Źródła:
- Komenda Główna Policji (raport 2024) – Wypadki drogowe w Polsce 2024 – raport BRD KGP
- Parlament Europejski – EU Road Safety: MEPs adopt new rules to modernise driving licences
- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) – Ageing and health: key facts
- Instytut Transportu Samochodowego (ITS) – Stan zdrowia a bezpieczeństwo kierowców – komentarz ekspercki dr Ewy Odachowskiej-Rogalskiej
