W Polsce żyje około 45 tysięcy par bociana białego – wynika z wstępnych danych z międzynarodowego spisu, przeprowadzonego w 2024 roku. To oznacza, że co szósta para bocianów na świecie zakłada gniazdo właśnie w naszym kraju. Eksperci podkreślają, że choć w niektórych regionach liczebność tych ptaków spadła, to w skali kraju populacja bocianów pozostaje stabilna, a miejscami nawet dynamicznie rośnie.
Polska bocianim imperium – 45 tysięcy par to 1/6 światowej populacji
Zgodnie z danymi z międzynarodowego liczenia bocianów, na całym świecie żyje około 280 tysięcy par bocianów białych (Ciconia ciconia). Jak poinformował koordynator krajowy tej akcji, dr Marcin Tobółka z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, aż 45 tysięcy par zakłada gniazda w Polsce. „To jedna szósta światowej populacji – wyliczył naukowiec w rozmowie z Polską Agencją Prasową.
Dlaczego liczy się bociany?
Międzynarodowe liczenia bociana białego odbywają się co dekadę. Pozwalają nie tylko śledzić zmiany w populacjach tego symbolicznego ptaka, ale również zbierać dane potrzebne do planowania ochrony innych zagrożonych gatunków oraz ich siedlisk.
W Polsce spis został zorganizowany przez Grupę Badawczą Bociana Białego przy wsparciu licznej rzeszy wolontariuszy. W czerwcu i lipcu 2024 roku odwiedzali oni bocianie gniazda w poszczególnych gminach, notując m.in. liczbę piskląt i sukces lęgowy.
– „Odzew ludzi przeszedł moje oczekiwania. W ponad połowie województw zadeklarowano ich zbadanie w stu procentach” – podkreślił dr Tobółka. Niektóre regiony, jak województwo mazowieckie, zostały objęte kompletnym spisem w każdej z 314 gmin.
Boom bociani w 2024 roku
Eksperci zgodnie przyznają, że rok 2024 był wyjątkowo dobry dla bocianów. Już w 2023 roku pojawiło się sporo nowych gniazd, ale kolejny sezon okazał się prawdziwym „baby boomem” w wielu regionach kraju.
„2024 to był prawdziwy bociani boom w niektórych okolicach”
– przypomina dr Marcin Tobółka. Największy wzrost odnotowano w województwach o wysokim stopniu naturalności krajobrazu, takich jak doliny rzeczne, łąki i tereny podmokłe.
Gdzie bocianów przybywa, a gdzie ich ubywa?
Dane z poszczególnych województw pokazują zróżnicowany obraz. W części regionów bocianów przybywa, w innych obserwuje się spadek liczebności.
Oto przykładowe dane ze spisu 2024:
- Mazowieckie – 7650 par (wzrost o 7%)
- Lubelskie – 5600 par (wzrost o 8%)
- Wielkopolskie – 2400 par (wzrost o 20%)
- Łódzkie – 1850 par (wzrost o 12%)
- Świętokrzyskie – 904 par (wzrost o 13%)
- Małopolskie – 619 par (wzrost o 14%)
- Lubuskie – 798 par (wzrost o 30%)
Z kolei w niektórych województwach odnotowano spadki:
- Pomorskie – 1500 par (spadek o 20%)
- Kujawsko-pomorskie – 1600 par (spadek o 20%)
- Dolnośląskie – 481 par (spadek o 9%)
- Opolskie – 367 par (spadek o 9%)
To pokazuje wyraźne przesunięcie bocianich preferencji siedliskowych, które mogą mieć związek m.in. z intensyfikacją rolnictwa oraz dostępnością alternatywnych źródeł pożywienia.
Bociany coraz częściej przy składowiskach odpadów
Zaskakującym odkryciem tegorocznego spisu jest wzrost liczby bocianów w pobliżu składowisk śmieci.
„W wielu miejscach, gdzie są otwarte składowiska śmieci, bocianów przybywa; potworzyły się tam ich zbiorowiska czy nawet kolonie”
– zauważa dr Tobółka.
Zoolog tłumaczy to nowym trendem: część bocianów w Polsce zmienia swoją ekologiczną strategię.
„Bocian poszedł w dwie różne ścieżki ekologiczne. Jedna trzyma się tradycyjnego krajobrazu rolniczego, z łąkami i pastwiskami. Druga to ścieżka antropogeniczna – korzystanie z resztek organicznych na wysypiskach”.
Taki dualizm w zachowaniu bocianów staje się coraz bardziej powszechny, a podobne zjawiska obserwuje się także w Europie Zachodniej.
Nowe technologie i tradycyjna praca w terenie
Warto podkreślić, że w badaniach wykorzystano zarówno tradycyjne liczenie gniazd „w terenie”, jak i nowoczesne metody szacowania populacji, polegające na badaniu losowo wybranych obszarów (tzw. „kwadratów”) i ekstrapolacji wyników na całość województwa.
Dzięki zestawieniu wyników z różnych metod możliwe będzie precyzyjne oszacowanie krajowej liczby par bocianów. – „Ostateczne wyniki uzyskane dwiema metodami zostaną porównane” – zapowiada Tobółka.
W niektórych województwach, jak warmińsko-mazurskie czy podlaskie, dane nadal są opracowywane, choć już teraz wiadomo, że są to regiony o dużym zagęszczeniu bocianów.
Jak zmieniają się bocianie gniazda?
Ciekawym wnioskiem z wieloletnich badań jest obserwacja zmieniającej się lokalizacji bocianich gniazd.
„Obecnie większość gniazd znajduje się na słupach energetycznych. Jeszcze 40 lat temu dominowały dachy kryte słomą czy drzewa”
– przypomina dr Tobółka.
Zmiana ta świadczy nie tylko o adaptacyjnych zdolnościach bocianów, ale także o zmianach w krajobrazie wiejskim i strukturze zabudowy.
Społeczny wymiar spisu: ludzie bliżej natury
Ważnym aspektem spisu 2024 był szeroki udział społeczny. Tylko w województwie mazowieckim zaangażowało się w niego około 300 wolontariuszy, którzy przemierzyli gminy, często pieszo lub na rowerach, odwiedzając gniazda.
„Wiele osób lepiej poznało lokalną przyrodę, architekturę, ludzi. Odkryli różne miejsca w swojej okolicy, których wcześniej nie znali”
– mówi z entuzjazmem koordynator ogólnopolskiego spisu.
Właśnie ten aspekt – edukacja i budowanie świadomości ekologicznej – jest często niedoceniany, a ma ogromne znaczenie dla długofalowej ochrony przyrody.
Co dalej z bocianami w Polsce?
Choć dane z 2024 roku są bardzo obiecujące, naukowcy apelują o dalsze monitorowanie trendów. Wpływ zmian klimatycznych, rosnącej urbanizacji, a także intensyfikacji rolnictwa może z czasem odbić się na bocianiej populacji.
Z drugiej strony rosnąca liczba bocianów w rejonach naturalnych oraz ich zdolność do adaptacji do środowisk antropogenicznych daje nadzieję na stabilność, a może nawet wzrost liczebności tego symbolicznego ptaka.
Dr Tobółka przypomina, że
„po okresie spadku liczebności bocianów w Polsce, obecnie mamy stabilizację”.
Dane z 2014 roku wskazywały na liczebność między 43 a 47 tysiącami par, natomiast inne źródła – np. z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN – podawały nawet 52 tysiące.
Źródło:
Nauka w Polsce / PAP, Anna Ślązak, „Na terenie Polski żyje ok. 45 tysięcy par bocianów”, 05.04.2025
