Ekologiczne postawy Polaków w najnowszym raporcie EKObarometr
W czasie gdy świat bije na alarm z powodu eskalacji zmian klimatycznych, polskie społeczeństwo wydaje się coraz bardziej obojętne na kwestie związane z ekologią.
Według danych IPCC (Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu), średnia temperatura globalna wzrosła już o 1,2°C względem epoki przedindustrialnej, a obecne tempo ocieplenia grozi przekroczeniem krytycznego progu 1,5°C jeszcze przed 2040 rokiem. Skutki są coraz bardziej odczuwalne: intensyfikacja ekstremalnych zjawisk pogodowych, postępujące pustynnienie, utrata różnorodności biologicznej i przyspieszone wylesianie, zwłaszcza w strefie tropikalnej.
Jak podaje WWF, każdego roku znika około 10 milionów hektarów lasów na świecie, a według raportu Living Planet Index populacje kręgowców zmniejszyły się średnio o 69% w ciągu ostatnich 50 lat. Również Europa nie jest wolna od skutków – wysychające rzeki, pożary lasów i degradacja gleb stają się codziennością. Polska odczuwa te zmiany poprzez susze rolnicze, malejącą retencję wodną oraz zagrożenie utratą siedlisk dla wielu rodzimych gatunków.
W tym kontekście dane z najnowszej, siódmej edycji raportu EKObarometr – przeprowadzonego przez instytut SW Research – są szczególnie niepokojące. Zamiast rosnącej świadomości, widzimy stagnację, a nawet regres w postawach proekologicznych Polaków.
Ekologia poza podium wartości
W zestawieniu wartości najważniejszych dla Polaków ekologia spada coraz niżej. W 2025 roku jedynie 21% respondentów uznało ją za jedną z trzech najważniejszych wartości (spadek o 9 pp. w porównaniu z 2023 r.). Zrównoważony rozwój wskazało tylko 18% (spadek o 2 pp.), a ochrona środowiska 28% (spadek o 5 pp.). W hierarchii czynników wpływających na jakość życia, ekologia znajduje się dopiero na czwartej pozycji, za zdrowiem, ekonomicznym bezpieczeństwem i ogólnym poczuciem bezpieczeństwa.
Zrównoważony rozwój to koncepcja gospodarczo-społeczna polegająca na takim gospodarowaniu zasobami naturalnymi, by zaspokoić potrzeby obecnych pokoleń bez uszczerbku dla przyszłych. Tymczasem malejące poparcie dla tej idei świadczy o zmęczeniu społecznym tematami klimatycznymi.
Eko-Obojętni dominują
Zgodnie z klasyfikacją Eko-Indexu, czyli relacji między entuzjastami a krytykami podejścia proekologicznego, rok 2025 przyniósł niemalże stagnację (wzrost o 1 punkt). Największą zmianą jest jednak wzrost liczby tzw. Eko-Obojętnych, którzy stanowią teraz aż 36% społeczeństwa.
To osoby:
- nisko zaangażowane w działania proekologiczne,
- nieanalizujące wpływu swoich zakupów na środowisko,
- niegotowe do rezygnacji z wygody w imię ochrony klimatu,
- sceptyczne wobec sprawczości jednostki.
Deklaratywnie, 35% respondentów przyznaje, że nie angażuje się w działania ekologiczne w ogóle lub robi to w stopniu minimalnym.
Mniej „zielonej” komunikacji
Kolejnym przejawem ochłodzenia nastrojów ekologicznych jest spadek kontaktu z reklamami i treściami promującymi zielone podejście. W 2025 roku jedynie 36% respondentów deklaruje, że miało kontakt z takimi przekazami w ostatnim miesiącu. Rok wcześniej było to 53%.
Spadek ten tłumaczony jest także malejącą liczbą treści o charakterze ekologicznym. W mediach społecznościowych w 2025 roku stanowiły one jedynie 1% wszystkich publikacji (spadek o 2 pp.).
Greenwashing i ignorancja
Zmniejszające się zainteresowanie ekologią idzie w parze z niższą świadomością mechanizmów manipulacji. Odsetek osób poprawnie definiujących termin „greenwashing” wynosi obecnie 32% (spadek o 3 pp.).
Greenwashing to strategia marketingowa polegająca na przedstawianiu firmy lub jej produktów jako bardziej ekologicznych, niż są w rzeczywistości. Często stosuje się w niej hasła i symbole sugerujące dbałość o środowisko, mimo braku realnych działań lub nawet przy udziale w działaniach szkodliwych dla planety.
Co więcej:
- 55% respondentów nie zwraca uwagi na certyfikaty i oznaczenia,
- wielu konsumentów nie rozróżnia oznaczeń oficjalnych od marketingowych,
- dyrektywa UE z 2024 roku dotycząca fałszywej ekologii nie przebiła się do świadomości społecznej.
Edukacja leży, ślad węglowy niezrozumiały
Zaledwie 40% Polaków deklaruje znajomość takich pojęć jak „zero waste” (życie bez odpadów) czy „zrównoważony rozwój”. Pojęcie śladu węglowego w dalszym ciągu pozostaje niezrozumiane:
Ślad węglowy (ang. carbon footprint) to całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych, wyrażona w ekwiwalencie CO₂, związana z produkcją, transportem i konsumpcją produktu lub usług.
Wyniki:
- tylko 47% umie wskazać produkt spożywczy o najniższym śladzie węglowym (np. warzywa sezonowe vs. wołowina importowana),
- 37% uwzględnia ślad węglowy przy planowaniu podróży,
- 35% przy zakupach spożywczych.
Z pojęciem „systemu kaucyjnego” błędnie radzi sobie 37% badanych, przy czym aż 57% osób w wieku 16–24 lat nie zna poprawnej definicji. Trzy czwarte respondentów nie potrafi wskazać, kiedy system ma być wdrożony w Polsce.
System kaucyjny to rozwiązanie polegające na pobieraniu kaucji za opakowania (np. butelki), którą można odzyskać po ich zwrocie do specjalnych punktów lub automatów. Celem jest zwiększenie poziomu recyklingu i ograniczenie odpadów.
Czytaj też: Sensacja w Górach Sowich: Sęp płowy sfotografowany przez leśników
Segregacja tak, ale z wątpliwościami
75% Polaków deklaruje, że stara się segregować odpady, ale 60% uważa, że brakuje przejrzystych i prostych informacji na ten temat. W praktyce:
- 34% nie wie, do którego pojemnika wrzucić dany odpad,
- 33% wrzuca śmieci „na czuja”.
Bierność i brak wiary w skuteczność
Wzrost obojętności wynika nie tylko ze zmęczenia przekazem alarmistycznym, ale także ze spadku zaufania do instytucji. Coraz więcej osób nie widzi sensu działań proekologicznych, uznając, że jednostka ma niewielki wpływ na systemowe zmiany. W połączeniu z brakiem edukacji i złożonością przepisów, ekologia traci społeczne poparcie.
„Jeśli nie odbudujemy zaufania i kompetencji obywateli, transformacja ekologiczna może utknąć w martwym punkcie”
– ostrzega Piotr Zimolzak, wiceprezes SW Research i szef projektu EKObarometr.
EKObarometr to cykliczne badanie realizowane od 2020 roku przez instytut SW Research, monitorujące postawy ekologiczne i nastroje Polaków w kontekście środowiska, zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialnej konsumpcji.
Badanie EKObarometr VII edycja przeprowadzono techniką CAWI w dniach 5–14 maja 2025 roku, na reprezentatywnej próbie 1502 osób w wieku 16–80 lat.
Źródło: EKObarometr
