Polski astronauta zakończy misję Ax-4. Wraz z resztą załogi wchodzi dziś w najbardziej niebezpieczną fazę powrotu – manewr deorbitacyjny i wejście w atmosferę.
Sławosz Uznański-Wiśniewski kończy dziś swoją pierwszą misję kosmiczną – Ax-4. Wraz z trzema innymi członkami załogi (Michael López-Alegría, Alper Gezeravcı i Walter Villadei) powróci na Ziemię na pokładzie kapsuły Crew Dragon „Grace” firmy SpaceX.
W tej chwili cała załoga znajduje się już w kapsule, a procedura przygotowań do oddokowania od Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) przebiega zgodnie z planem.
Harmonogram operacji – 14 lipca 2025 (czasy w CEST / polskim):
- 10:30 – rozpoczęcie zamykania włazów i testów szczelności
- 13:05 – oddokowanie kapsuły Dragon od ISS
- ok. 17:00–18:00 – manewr deorbitacyjny
- ok. 20:15 – wejście w atmosferę ziemską
- 20:21–20:25 – blackout komunikacyjny (utrata łączności)
- 20:31 – wodowanie w Zatoce Meksykańskiej, u wybrzeży Pensacoli (Floryda)
Etap 1: zamknięcie włazów i testy szczelności
Po wejściu do kapsuły Dragon, astronauci zamykają właz od strony ISS, a następnie zamykany jest właz po stronie kapsuły. Rozpoczyna się seria testów szczelności – sprawdzana jest hermetyczność śluzy i systemów podtrzymywania życia. W tym czasie kapsuła jest nadal przytwierdzona do stacji.
Etap 2: oddokowanie od ISS
O 13:05 rozpoczyna się procedura mechanicznego odłączenia kapsuły od portu dokującego. Dragon uruchamia swój Forward Bulkhead Latch System, który stopniowo uwalnia połączenie. Następnie kapsuła zostaje wypchnięta na niewielką odległość przez sprężyny.
Po oddokowaniu Dragon wykorzystuje cztery zestawy thrusterów Draco, które umożliwiają tzw. departure burns – krótkie odpalenia silników. Ich celem jest oddalenie kapsuły na dystans kilkuset metrów od ISS oraz ustawienie jej na odpowiedniej trajektorii do manewru deorbitacyjnego.
Etap 3: manewr deorbitacyjny
Gdy kapsuła znajdzie się w odpowiednim miejscu orbity, następuje kluczowy moment – manewr deorbitacyjny (Deorbit Burn). Wykorzystywane są wówczas silniki Draco z dolnego segmentu kapsuły (tzw. trunku).
Czas trwania: około 10–12 minut.
Cel: zmniejszenie prędkości z około 28 000 km/h do 27 000 km/h, by trajektoria kapsuły zaczęła przecinać górne warstwy atmosfery.
Tuż po manewrze kapsuła odłącza tzw. trunk – niehermetyczny segment zawierający panele słoneczne i radiatory. Od tej chwili Dragon jest gotowy do wejścia w atmosferę.
Etap 4: wejście w atmosferę i blackout
Wejście w atmosferę następuje na wysokości około 120 km nad Ziemią. W tej fazie dochodzi do gwałtownego tarcia kapsuły z cząsteczkami powietrza, które powoduje rozgrzanie powłoki termicznej do temperatury nawet 1600–1800°C.
Wokół kapsuły tworzy się jonizowana warstwa plazmy, która blokuje łączność radiową z Ziemią. Ten okres – zwany blackoutem komunikacyjnym – trwa zazwyczaj od 3 do 5 minut, w zależności od trajektorii i warunków atmosferycznych.
Podczas tego etapu kapsuła porusza się z prędkością ponad 25 000 km/h, a przeciążenia mogą sięgać nawet 4–5 g.
Etap 5: otwarcie spadochronów i wodowanie
Po przejściu przez najgęstsze warstwy atmosfery, na wysokości około 5,5 km, uruchamiane są dwa spadochrony wstępne, które stabilizują kapsułę. Następnie, na wysokości około 1,8 km, otwierają się cztery główne spadochrony, które wyhamowują kapsułę do prędkości około 25 km/h.
Wodowanie zaplanowano w Zatoce Meksykańskiej, na południe od Pensacoli na Florydzie.
Dokładne współrzędne są objęte procedurą bezpieczeństwa, ale SpaceX ma tam przygotowany statek ratowniczy Megan, który odbierze załogę z oceanu. Kapsuła zostanie wyciągnięta dźwigiem na pokład, a załogę przejmie zespół medyczny.
Etap 6: wyjście z kapsuły i transport na ląd
Po wodowaniu i stabilizacji kapsuły, ratownicy SpaceX otwierają właz i pomagają astronautom wyjść na pokład statku ratowniczego. W pierwszych minutach po powrocie astronauci przechodzą szybkie testy medyczne, a następnie transportowani są helikopterem lub łodzią do najbliższej bazy lotniczej.
Stamtąd zostaną przewiezieni do ośrodka Axiom Space na przylądku Canaveral, gdzie rozpoczną kilkudniową readaptację do warunków ziemskich.
Jakie eksperymenty prowadzono podczas misji Ax-4?
Podczas misji Ax-4 na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej prowadzono szereg eksperymentów z zakresu fizyki, biologii, inżynierii i medycyny kosmicznej. Wiele z nich realizowano z udziałem europejskich i amerykańskich instytucji naukowych, w tym także z udziałem polskich badaczy. Oto najważniejsze z nich:
1. IGNIS – przewodnictwo cieplne w mikrograwitacji
Polski projekt koordynowany przez Centrum Badań Kosmicznych PAN. Jego celem było zbadanie, jak rozchodzi się ciepło w cieczach i materiałach w warunkach braku konwekcji. W mikrograwitacji odpada wpływ siły ciężkości, co pozwala na obserwację czystych zjawisk przewodzenia ciepła. Wyniki mogą mieć zastosowanie w rozwoju technologii ogniw cieplnych, systemów chłodzenia w elektronice kosmicznej oraz układów energetycznych w misjach księżycowych i marsjańskich.
2. MPPL – badanie cienkowarstwowych struktur polimerowych
Eksperyment obserwujący, jak w warunkach mikrograwitacji zachowują się warstwy polimerów i powłok. Na Ziemi formowanie się takich struktur często zakłóca grawitacja – na ISS można było uzyskać znacznie bardziej jednorodne warstwy, co ma znaczenie m.in. w produkcji sensorów, membran i elementów optycznych.
3. Badania medyczne i fizjologiczne
Astronauci uczestniczyli w badaniach nad wpływem mikrograwitacji na układ krążenia, ciśnienie wewnątrzczaszkowe, metabolizm oraz zanik masy mięśniowej i kostnej. Testowano też specjalne diety wysokobiałkowe i protokoły ćwiczeń, które mogą ograniczać efekty odciążenia organizmu w długotrwałych misjach.
4. Biologia kosmiczna – komórki macierzyste i mikroorganizmy
Na ISS prowadzono hodowlę ludzkich komórek macierzystych, aby sprawdzić, jak nieważkość wpływa na ich wzrost i różnicowanie. Równolegle analizowano, jak mikroorganizmy – w tym bakterie tworzące biofilm – zachowują się w warunkach zamkniętych systemów stacji. To kluczowe dane dla przyszłych baz księżycowych i statków załogowych.
5. Testy technologii kosmicznych
Astronauci testowali nowoczesne systemy kamer, sensory środowiskowe i oprogramowanie do automatycznego zarządzania stacją. Sprawdzano też prototypy nowych rękawic i elementów kombinezonów EVA, które mają poprawić komfort i bezpieczeństwo podczas spacerów kosmicznych.
Źródła:
- ESA – Watch live: Sławosz Uznański‑Wiśniewski returns to Earth
- WBJ (Warsaw Business Journal) – Polish Astronaut Sławosz Uznański‑Wiśniewski to Return from ISS Mission on July 14
- ClickOrlando – Timeline: NASA astronauts prepare for SpaceX Dragon splashdown near Pensacola
- NASA – NASA’s SpaceX Crew‑9 Return Continues, Dragon Completes Deorbit Burn
