Jakie ubezpieczenia obowiązują studentów? Kiedy pracodawca musi odprowadzać składki, a kiedy nie?
Wakacje to czas, gdy wielu studentów podejmuje pracę sezonową lub dorywczą. To, czy pracodawca musi opłacać składki do ZUS, zależy przede wszystkim od rodzaju umowy, wieku oraz statusu studenta. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przypomina, że brak składek oznacza wyższą wypłatę netto, ale także brak części świadczeń.
Ekspert ZUS: warto przemyśleć wybór umowy
– Wyższe wynagrodzenie bez składek może wydawać się korzystne, ale brak ubezpieczenia oznacza brak zabezpieczenia na wypadek choroby czy wypadku
– podkreśla Wojciech Ściwiarski z biura prasowego ZUS.
– Przed podpisaniem umowy warto poznać wszystkie konsekwencje prawne i finansowe.
Co to oznacza w praktyce?
W polskich przepisach obowiązuje szczególna zasada: student do 26. roku życia na umowie zlecenia nie podlega składkom ZUS, jeśli nie jest równocześnie zatrudniony na etacie u tego samego pracodawcy ani nie wykonuje zlecenia faktycznie na jego rzecz. W innych sytuacjach – np. gdy student ma etat i dodatkowe zlecenie u tego samego pracodawcy – trzeba odprowadzać pełne składki. Od formy zatrudnienia zależy więc zarówno wysokość wypłaty, jak i dostęp do świadczeń.
Umowa zlecenia – bez składek, ale nie zawsze
Student do 26. roku życia zatrudniony na umowę zlecenia zazwyczaj nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu, jeśli:
- nie ma równocześnie umowy o pracę u tego samego pracodawcy,
- nie wykonuje faktycznie zlecenia na rzecz swojego pracodawcy z etatu.
W takiej sytuacji pracodawca nie odprowadza składek ZUS, a wypłata „na rękę” jest wyższa.
Warunkiem korzystania z tej ulgi jest zachowanie statusu studenta przez cały okres trwania umowy. Utrata tego statusu oznacza obowiązek zgłoszenia do pełnych ubezpieczeń.
Kiedy zlecenie studenta oznacza pełne składki?
Pełne składki ZUS trzeba odprowadzać, gdy:
- Student ma etat u pracodawcy i dodatkowo podpisuje z nim umowę zlecenia – składki nalicza się od łącznego przychodu z obu umów.
- Student podpisuje zlecenie z innym podmiotem, ale faktycznie wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy z etatu.
- Student ukończył 26 lat.
- Student utracił status studenta – także tymczasowo, np. między studiami I i II stopnia.
W takich przypadkach obowiązuje opłacanie składek: emerytalnej, rentowej, wypadkowej i zdrowotnej. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, ale jego zgłoszenie daje prawo m.in. do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego.
Status studenta w ZUS – co trzeba wiedzieć
Status studenta ustaje m.in.:
- w dniu obrony pracy dyplomowej (studia licencjackie, magisterskie),
- w dniu zdania ostatniego egzaminu (np. na studiach lekarskich),
- po zakończeniu obowiązkowych praktyk (np. na farmacji).
Studia doktoranckie i podyplomowe nie dają statusu studenta w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych – nawet przed 26. rokiem życia.
Student, który utracił status, ma obowiązek poinformować zleceniodawcę. Brak takiej informacji może skutkować zaległościami w składkach i odsetkami.
Student na umowie o pracę – pełne składki i więcej praw
Umowa o pracę zawsze wiąże się z opłacaniem pełnych składek ZUS, bez względu na wiek czy status studenta. Dzięki temu student ma prawo m.in. do:
- płatnego urlopu,
- wynagrodzenia za nadgodziny,
- świadczeń chorobowych i macierzyńskich,
- bezpłatnej opieki medycznej w ramach NFZ.
To większe bezpieczeństwo socjalne, choć wynagrodzenie netto jest niższe niż przy zleceniu bez składek.
Umowa o dzieło – brak składek, brak ochrony
Umowa o dzieło nie wymaga odprowadzania składek ZUS, jeśli jest jedynym tytułem do ubezpieczenia.
Efekt: wyższa pensja netto, ale brak prawa do:
- zasiłku chorobowego i wypadkowego,
- ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ.
W przypadku pracy na dzieło warto mieć inne źródło ubezpieczenia (np. zgłoszenie przez rodzica).
Wybór formy umowy przez studenta ma kluczowe znaczenie dla jego sytuacji finansowej i zabezpieczenia socjalnego. Jakie składki ZUS za studenta trzeba zapłacić, zależy od rodzaju umowy, wieku i statusu studenta. Czasem wyższa wypłata „na rękę” oznacza brak ochrony w sytuacjach losowych, co warto rozważyć przed podpisaniem dokumentów.
Źródło: ZUS: wakacyjna praca studenta – jakie składki, jakie świadczenia? – komentarz ekspercki
