Top 3 – Tatry, Karkonosze i Wielkopolska!
Ranking „najbardziej zadeptanych” otwiera Tatrzański Park Narodowy – bijący historyczne rekordy frekwencji, za nim plasuje się Karkonoski Park Narodowy, a miejsce na podium uzupełnia zaskakująco Wielkopolski Park Narodowy.
Tatrzański Park Narodowy – perła przyrody i duma Polaka!
Majestatyczne i surowe – Tatry to prawdziwa perła polskiej przyrody. Tatrzański Park Narodowy (TPN), utworzony w 1954 roku, obejmuje polską część Tatr Zachodnich i Wysokich, chroniąc ponad 211 km² malowniczych dolin, stromych grani i krystalicznych jezior polodowcowych. Graniczy bezpośrednio ze słowackim TANAP-em, tworząc jeden z nielicznych w Europie transgranicznych parków narodowych.
Celem parku jest ochrona unikalnej przyrody wysokogórskiej – w skali Polski absolutnie wyjątkowej. Na jego terenie znajduje się najwyższy szczyt kraju – Rysy (2499 m n.p.m.), a także tatrzańskie jeziora – najgłębsze – Wielki Staw Polski (79 m), i największe – Morskie Oko (50 m głębokości, 35 ha powierzchni). Tatrzańskie doliny – Kościeliska, Chochołowska, Pięciu Stawów – należą do najpiękniejszych i najczęściej fotografowanych w Polsce.
W 2024 roku TPN odwiedziło rekordowe 5,09 miliona osób – więcej niż wszystkie inne polskie parki narodowe razem wzięte. Sierpień był najbardziej zatłoczony – niemal milion wejść w jeden miesiąc.
Szlaki i atrakcje – od spacerów po ekstremalne przejścia
Park oferuje około 275 km oznakowanych szlaków turystycznych o zróżnicowanym poziomie trudności. Rodziny z dziećmi najczęściej wybierają trasy do Morskiego Oka (11 km asfaltem z Palenicy Białczańskiej), Doliną Kościeliską (z Jaskinią Mroźną i schroniskiem Ornak) albo do Doliny Chochołowskiej.
Bardziej doświadczeni turyści decydują się na wyprawy na Giewont, Kasprowy Wierch, Świnicę czy Orlą Perć – najbardziej wymagający znakowany szlak w Polsce, pełen ekspozycji i łańcuchów.
Na zmęczonych czekają wysokogórskie schroniska: nad Morskim Okiem, w Dolinie Pięciu Stawów, na Hali Gąsienicowej czy w Dolinie Chochołowskiej. Tutejsza kwaśnica, herbata z prądem i oscypek to niemal rytuał po całodziennej wędrówce.
Zagrożenia – nie tylko dla wspinaczy
Tatry są piękne, ale również nieprzewidywalne. Wypadki zdarzają się nie tylko na eksponowanych, trudnych szlakach, lecz także na łatwych trasach rodzinnych.
Latem największym zagrożeniem są nagłe burze – szczególnie niebezpieczne powyżej granicy lasu. W rejonie Orlej Perci, Rysów czy Świnicy błyskawiczne zmiany pogody bywają śmiertelnie groźne. Mgła i deszcz dezorientują nawet doświadczonych turystów, a poślizgnięcie się na mokrej skale może mieć przykre konsekwencje.
Nie można jednak ignorować zagrożeń również na popularnych, pozornie łatwych trasach. Przykład? Droga do Morskiego Oka. Choć prowadzi nią asfalt i codziennie idą nią tysiące osób, bywa miejscem kłopotliwych i przykrych sytuacji. W tłumie łatwo stracić dziecko z oczu – w 2025 roku doszło do kilku przypadków zagubienia dzieci na szlaku. Trasa jest długa, nużąca i w pełnym słońcu wyczerpująca – zwłaszcza dla rodzin z małymi dziećmi.
Zimą zagrożenia rosną wielokrotnie. Śnieg, lód i silne wiatry powodują liczne wypadki – również w dolinach. Lawiny schodzące w rejonach Doliny Gąsienicowej, Pięciu Stawów czy Kościeliskiej są poważnym ryzykiem, o którym często zapominają niedzielni turyści. TPN i TOPR codziennie publikują komunikaty lawinowe – ich ignorowanie może skończyć się tragicznie.
Dzika przyroda – co tu żyje i co jest zagrożone
Tatrzański Park Narodowy chroni jedyne w Polsce naturalne ekosystemy wysokogórskie. Żyją tu:
- kozice tatrzańskie (ponad 1000 osobników),
- świstaki,
- orły przednie,
- puchacze,
- a także niedźwiedzie, rysie i wilki.
Obserwacje niedźwiedzi w pobliżu schronisk czy szlaków nie są już rzadkością – niestety często wynikają z nieodpowiedzialnego zachowania turystów, zostawiających resztki jedzenia. Park apeluje o ich znoszenie w dół i niepozostawianie śmieci.
Roślinność TPN to m.in. bory limbowe, kosodrzewina, hale alpejskie oraz endemiczne gatunki jak tojad tatrzański czy sasanka alpejska. Niestety, przyrodzie zagrażają nie tylko turyści schodzący ze szlaków, ale również zbyt duża liczba odwiedzających. Dlatego park rozważa sezonowe limity i obowiązkową rezerwację wejść na najbardziej oblegane trasy, np. do Doliny Pięciu Stawów czy na Rysy.
Praktyczne informacje dla odwiedzających
- Bilety wstępu: 10 zł normalny, 5 zł ulgowy (dzieci, studenci, seniorzy); do kupienia online, w aplikacji i w kasach przy wejściach.
- Mandaty: do 500 zł za zejście ze szlaku, hałas, karmienie zwierząt lub brak biletu.
- Noclegi: schroniska w górach (rezerwacja obowiązkowa), pensjonaty w Zakopanem, Poroninie, Kościelisku i Bukowinie Tatrzańskiej.
- Dojazd: najłatwiej z Zakopanego – busy i autobusy kursują regularnie do Palenicy, Kuźnic i Doliny Chochołowskiej.
- Rezerwacje i ograniczenia: możliwe ograniczenia wstępu na popularne trasy w sezonie wysokim.
Oficjalna strona parku: https://tpn.pl
➡️ tpn.gov.pl
Karkonoski Park Narodowy – Sudety w pełnej krasie i cieniu Śnieżki
Karkonosze to najwyższe pasmo Sudetów i zupełnie inny świat niż Tatry – bardziej rozłożyste, lecz nie mniej fascynujące. Karkonoski Park Narodowy (KPN) powstał w 1959 roku, obejmując ochroną najcenniejszy fragment tych gór: ponad 55 km² polskiej części Karkonoszy, od Przełęczy Szklarskiej po Przełęcz Okraj. Razem z czeskim Krkonošským národním parkem tworzy transgraniczny rezerwat biosfery UNESCO – zintegrowany na niespotykaną w Polsce skalę.
Centralnym punktem parku jest Śnieżka (1602 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Sudetów, górujący nad kotliną Jeleniogórską. Jego charakterystyczna sylwetka z obserwatorium meteorologicznym i kaplicą św. Wawrzyńca to symbol całych Karkonoszy.
W 2024 roku park odnotował ponad 2,5 miliona odwiedzin – to jeden z najczęściej odwiedzanych obszarów chronionych w Polsce. Popularność zawdzięcza dostępności, widokom oraz świetnie przygotowanej infrastrukturze turystycznej – ponad 120 km oznakowanych szlaków przecina lasy, hale i skalne kotły polodowcowe.
Szlaki, schroniska i karkonoskie atrakcje
Szlaki w Karkonoszach są różnorodne i atrakcyjne zarówno dla rodzin z dziećmi, jak i dla bardziej zaawansowanych piechurów. Najczęściej wybierane trasy prowadzą:
- z Karpacza na Śnieżkę (przez Biały Jar, Kocioł Łomniczki lub Drogę Jubileuszową),
- ze Szklarskiej Poręby na Szrenicę i dalej na Halę Szrenicką,
- do wodospadów – Kamieńczyka (najwyższy w Sudetach, 27 m) i Szklarki,
- przez urokliwe formacje skalne: Pielgrzymy, Trzy Świnki, Słonecznik.
Warto odwiedzić też Mały i Wielki Staw – dwa kotły polodowcowe z alpejskim klimatem, leżące w rejonie grzbietowym. Zimą dodatkową atrakcją są ośnieżone krajobrazy i trasy narciarstwa biegowego.
Na zmęczonych czekają klimatyczne schroniska: legendarna Samotnia nad Małym Stawem, położona w kotle polodowcowym, a także Strzecha Akademicka, Hala Szrenicka, Odrodzenie i Łomniczka. W menu regionalny bigos karkonoski, czeski smażony ser i herbata z rumem.
Zagrożenia – zmienne warunki pogodowe
Choć Karkonosze są niższe od Tatr, nie należy ich lekceważyć. Jednym z głównych zagrożeń – szczególnie dla turystów rodzinnych – jest pogoda: warunki na grzbiecie Śnieżki zmieniają się błyskawicznie, wiatr może osiągać prędkość ponad 100 km/h, a widoczność spaść do zera. To tu notuje się jedne z najsilniejszych wiatrów w Polsce.
Szlak z Karpacza na Śnieżkę, zwłaszcza przez Łomniczkę, bywa bardzo zatłoczony latem, a zimą niebezpieczny z powodu oblodzeń i zagrożenia lawinowego – szczególnie w rejonie Białego Jaru. Obowiązują tu sezonowe zamknięcia szlaków ze względu na ochronę przyrody i bezpieczeństwo.
Zimą ryzyko stanowią też oblodzenia, głęboki śnieg i brak orientacji. Latem – mimo pozornej łatwości szlaków – co roku dochodzi do wypadków związanych z odwodnieniem, zejściem ze szlaku i zagubieniami. W 2023 roku GOPR interweniował ponad 300 razy – część akcji dotyczyła dzieci, które zniknęły rodzicom z pola widzenia na zatłoczonych trasach.
Karkonosze bez granic – unikalna integracja z czeskim parkiem
Karkonoski Park Narodowy jest prawdopodobnie jedynym parkiem narodowym w Polsce, którego szlaki, infrastruktura i zarządzanie są tak silnie zintegrowane z sąsiednim parkiem za granicą. Od 1992 roku wspólnie z czeskim Krkonošským národním parkem tworzy transgraniczny rezerwat biosfery UNESCO.
Szlaki turystyczne przenikają się bez żadnych fizycznych barier, a granica państwowa często nie jest zauważalna w terenie. Turyści mogą swobodnie przemieszczać się między schroniskami po obu stronach górskiego grzbietu.
Po stronie czeskiej funkcjonują liczne schroniska górskie przy samym grzbiecie, np.:
- Luční Bouda – jedno z największych i najstarszych czeskich schronisk, położone na 1410 m n.p.m., z własnym minibrowarem. Znajduje się około 4,5 km od Strzechy Akademickiej, a przejście grzbietem zajmuje około 1 godziny i 20 minut.
- Špindlerova Bouda – położona przy Przełęczy Karkonoskiej, tuż obok polskiego schroniska Odrodzenie.
- Výrovka – dogodny punkt na trasie z Równi pod Śnieżką w kierunku na Špindlerův Mlýn.
- Martinova Bouda – klimatyczne schronisko (1300 m n.p.m.) czynne przez większość sezonu, z restauracją i noclegami. Dojście z okolic Przełęczy Karkonoskiej zajmuje około 1,5–2 godziny.
Dzięki tej współpracy turystycznej Karkonosze są postrzegane jako spójny region przyrodniczo-kulturowy, a nie podzielona granicą przestrzeń. Oba parki współpracują też w dziedzinie edukacji, ochrony torfowisk i ograniczania presji turystycznej.
Przyroda pod ścisłą ochroną
Karkonosze to jedno z najbardziej unikatowych siedlisk w Europie Środkowej. Ochronie podlegają tu:
- torfowiska wysokie i przejściowe,
- kotły i żleby polodowcowe,
- kosodrzewina, świerki, ziołorośla,
- rzadkie rośliny jak dzwonek karkonoski czy podejźrzon księżycolistny.
Z fauny: jelenie, rysie, lisy, płazy, ptaki górskie i reliktowe owady. Zagrożeniem są m.in. zadeptywanie roślinności, śmiecenie, hałas i nielegalne biwakowanie. Dlatego wprowadzane są ograniczenia i opłaty wstępu.
Informacje praktyczne
- Bilety: 8 zł normalny, 4 zł ulgowy. Dostępne online i w kasach przy wejściach.
- Noclegi: schroniska w górach (rezerwacja zalecana), pensjonaty i apartamenty w Karpaczu, Szklarskiej Porębie i Jagniątkowie.
- Dojazd: pociągiem do Jeleniej Góry lub Szklarskiej Poręby, dalej busy do Karpacza i punktów wejścia do KPN.
- Zasady: zakaz zejścia ze szlaków, zakaz dronów, ścisła ochrona przyrody, sezonowe zamknięcia tras.
Oficjalna strona parku: https://kpn.gov.pl
Wielkopolski Park Narodowy – przyroda tuż za miastem
Wielkopolski Park Narodowy (WPN) to dowód na to, że dzika, pełna życia przyroda może znajdować się niemal tuż za rogiem. Położony zaledwie 15 kilometrów od centrum Poznania, stanowi zieloną oazę wśród zurbanizowanego krajobrazu aglomeracji. Park powstał w 1957 roku, by chronić unikalne krajobrazy polodowcowe – z jeziorami rynnowymi, torfowiskami, pagórkami morenowymi i lasami pamiętającymi jeszcze czasy sprzed ostatniego zlodowacenia.
Zajmuje powierzchnię 75,8 km², a rocznie odwiedza go około miliona osób – to jeden z najchętniej wybieranych celów krótkich wypadów mieszkańców Poznania i okolic.
Spacer i rower – zielone szlaki wśród jezior i lasów
Wielkopolski Park Narodowy oferuje ponad 100 kilometrów oznakowanych szlaków pieszych i rowerowych. Teren jest łagodny, przyjazny dla rodzin z dziećmi, seniorów i osób o mniejszej sprawności. Do najczęściej wybieranych tras należą:
- Ścieżka przyrodnicza „Jezioro Góreckie” – biegnie wokół największego i najpiękniejszego jeziora w parku. Z punktów widokowych można podziwiać wyspę z ruinami romantycznego zamku Klaudyny Potockiej. Jezioro objęte jest ochroną – obowiązuje zakaz kąpieli, pływania i wchodzenia na wyspę.
- Ścieżka Bartnicza – prowadzi przez torfowiska i mieszane lasy, prezentując tradycje bartnictwa i rolę owadów zapylających w leśnym ekosystemie.
- Szlak wokół jeziora Kociołek – przebiega przez wilgotne zarośla i fragmenty lasu łęgowego, dając możliwość obserwacji płazów, ptaków wodnych i storczyków.
Na terenie parku działa również Muzeum Przyrodnicze w Jeziorach, które prezentuje lokalną florę, faunę i historię krajobrazu. To również centrum edukacyjne, organizujące zajęcia terenowe i warsztaty dla dzieci i młodzieży.
A co z kajakiem? – zakazy i wyjątki poza granicami parku
Choć obecność licznych jezior może sugerować możliwość uprawiania sportów wodnych, w praktyce Wielkopolski Park Narodowy nie prowadzi oficjalnych tras kajakowych, a większość zbiorników wodnych objęta jest ścisłą ochroną przyrody.
- Jezioro Góreckie – objęte ochroną rezerwatową. Obowiązuje zakaz pływania, kąpieli i wchodzenia na wyspę, a także całkowity zakaz używania sprzętu pływającego.
- Jeziora Budzyńskie, Jarosławieckie i Skrzynka – również pozostają objęte ciszą ekologiczną i zakazem korzystania z łodzi, kajaków czy rowerów wodnych. W pobliżu brakuje infrastruktury wodnej (np. pomostów, wypożyczalni sprzętu).
- Kanał Mosiński i rzeka Warta, choć nie należą do obszaru WPN, pozwalają miejscami na rekreacyjny spływ kajakowy, szczególnie na trasie Mosina–Puszczykowo. Należy jednak pamiętać, że są to szlaki niesformalizowane i zależne od stanu wody.
W praktyce oznacza to, że aktywność wodna w ścisłym obrębie parku jest niemożliwa lub mocno ograniczona. Park stawia na ciszę, kontemplację i ochronę siedlisk wodno-błotnych, co jest zgodne z jego priorytetami przyrodniczymi.
Zagrożenia – nie tylko dziki i komary
Choć park nie oferuje ekstremalnych wyzwań, jak Tatrzański czy Karkonoski Park Narodowy, nie oznacza to, że jest całkowicie wolny od zagrożeń:
- Kleszcze – licznie występują w gęstych zaroślach i na wilgotnych łąkach. Z uwagi na ryzyko boreliozy warto stosować repelenty i nosić zakryte ubranie.
- Dzikie zwierzęta – dziki, sarny i lisy zwykle unikają ludzi, ale spotkania z lochami z młodymi mogą być niebezpieczne. Należy trzymać się szlaków.
- Pożary ściółki – w okresach suszy może dojść do zapłonów. Obowiązuje całkowity zakaz palenia ognisk i grillowania.
- Zalania tras – szczególnie w rejonie torfowisk i doliny Wirynki. Po intensywnych opadach ścieżki bywają czasowo niedostępne.
Przyroda WPN – las, woda i życie ukryte w cieniu
Wielkopolski Park Narodowy chroni mozaikę siedlisk polodowcowych – lasów, torfowisk, jezior i dolin rzecznych. Występuje tu:
- ponad 900 gatunków roślin naczyniowych,
- ponad 3000 gatunków grzybów,
- 120 gatunków porostów,
- bogata fauna: dziki, sarny, lisy, kuny, a także ponad 12 gatunków nietoperzy, liczne płazy, gady i ptaki – w tym czaple, żurawie, zimorodki i dzięcioły.
Część obszaru objęta jest ochroną w ramach sieci Natura 2000, a torfowiska i jeziora mają status siedlisk priorytetowych UE.
Smaki regionu – gdzie i co warto zjeść?
Choć na terenie parku nie ma schronisk z kuchnią regionalną, okolice WPN – szczególnie Puszczykowo, Mosina i Rogalinek – oferują ciekawe miejsca z tradycyjnym, lokalnym jedzeniem. Gospodarstwa agroturystyczne i niewielkie restauracje serwują dania oparte na przepisach kuchni wielkopolskiej, często z sezonowych składników.
Warto spróbować:
- Pyry z gzikiem – gotowane ziemniaki w mundurkach z twarożkiem i szczypiorkiem,
- Szare kluski – tarte ziemniaki gotowane z mąką, podawane ze skwarkami,
- Kaczka po poznańsku – zwykle z modrą kapustą i kluskami drożdżowymi,
- Zupa z pokrzyw lub szczawiu – sezonowa i lekkostrawna,
- Domowe ciasta i przetwory – w tym powidła, miody i syropy ziołowe.
W Puszczykowie, w okolicach stacji kolejowej i Muzeum Arkadego Fiedlera, można znaleźć kameralne lokale z domową kuchnią. W Mosinie i Rogalinku dostępne są karczmy i zajazdy z menu bazującym na tradycji. Niektóre agroturystyki oferują obiady dla pieszych i rowerowych gości w weekendy, zwłaszcza latem.
Informacje praktyczne
- Wstęp: bezpłatny – brak opłat za wejście i poruszanie się po szlakach.
- Noclegi: brak schronisk górskich; noclegi oferują kwatery agroturystyczne i pensjonaty w gminach Puszczykowo, Mosina i Komorniki, a także szeroka baza hoteli w Poznaniu.
- Dojazd: najlepiej pociągiem lub autobusem do Puszczykowa, dalej pieszo lub rowerem (dogodne trasy i parkingi).
- Udogodnienia: parkingi przy głównych wejściach, tablice edukacyjne, punkty widokowe, toalety w rejonie Jezior i Muzeum Przyrodniczego.
Oficjalna strona parku: https://wielkopolskipn.pl
