Nowa forma wsparcia dla seniorów – gminy zaoferują mieszkania bez barier architektonicznych, by pomóc tzw. „więźniom czwartego piętra” i poprawić jakość życia osób starszych.
Seniorzy na wyższych piętrach bez windy dostaną alternatywę
Od 1 stycznia 2026 roku gminy będą mogły zaoferować seniorom tzw. najem senioralny – nowe rozwiązanie prawne przewidziane w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i Kodeksie cywilnym.
Ma ono pomóc osobom starszym zamieszkującym na wyższych piętrach budynków bez wind w przeprowadzce do lokali bardziej dostępnych i bez barier architektonicznych.
W uzasadnieniu rządowego projektu wskazano na problem tzw. „więźniów czwartego piętra”, czyli seniorów, którzy z powodu wieku i chorób mają ograniczoną mobilność i praktycznie nie opuszczają mieszkań. Dziś takich osób są setki tysięcy, a liczba ta będzie rosnąć.
Według danych GUS w Polsce żyje 9,9 mln seniorów (26,3% społeczeństwa), a w 2050 roku osoby 60+ będą stanowiły niemal 40% populacji.
Na czym polega najem senioralny?
Nowa instytucja opiera się na mieszkaniowym zasobie gmin. Kluczowe założenia:
- seniorzy mieszkający co najmniej na 3. piętrze w blokach bez windy będą mogli podpisać z gminą umowę najmu lokalu komunalnego,
- w zamian wynajmą gminie swoje dotychczasowe mieszkanie,
- lokal gminny musi znajdować się na parterze lub w budynku z windą,
- seniorzy nie będą musieli spełniać kryterium dochodowego, które obowiązuje w standardowym najmie komunalnym,
- własność mieszkania pozostanie przy seniorze – umowa dotyczy wyłącznie najmu, nie przeniesienia własności.
Jak podkreślono w projekcie, głównym celem jest utrzymanie samodzielności osób starszych i przeciwdziałanie ich izolacji.
Dlaczego zmiana jest potrzebna?
Wielu seniorów mieszka w lokalach, które były odpowiednie kilkadziesiąt lat temu, ale dziś stwarzają poważne bariery:
- wysokie piętra bez windy,
- wąskie drzwi i korytarze,
- łazienki z wysokimi wannami,
- lokalizacje oddalone od usług,
- wysokie koszty utrzymania.
Problemem jest też samotność – badania CBOS z 2023 roku wskazują, że 30% polskich seniorów spędza większość dni bez bezpośredniego kontaktu z innymi ludźmi.
Gliwice pionierem zmian
Jednym z pierwszych miast, które przygotowuje się do wdrożenia programu, są Gliwice. Już w 2018 roku miasto otworzyło przy ul. Warszawskiej osiedle dla seniorów z windami i udogodnieniami. Teraz planuje kolejne inwestycje – mieszkania współdzielone (cohousing) i dom wielopokoleniowy we współpracy z Habitat for Humanity Poland.
– Fundamentem współczesnej polityki senioralnej musi być dobrze zaprojektowane mieszkanie – bezpieczne, dostępne, zintegrowane z przestrzenią miejską i usługami społecznymi. Najem senioralny ma dać osobom starszym realną alternatywę i jednocześnie pozwolić zachować ich majątek – mówi Marzena Okła-Drewnowicz, sekretarz stanu odpowiedzialna za politykę senioralną.
Prezydent Gliwic Katarzyna Kuczyńska-Budka dodaje, że nowe regulacje pozwolą gminom łączyć potrzeby seniorów, rodzin i młodych ludzi, a jednocześnie poprawią zarządzanie zasobami mieszkaniowymi.
Jakie będą korzyści dla seniorów i gmin?
Program zakłada obustronne korzyści:
- seniorzy: mieszkania bez barier, lepsze lokalizacje, zachowanie prawa własności, brak kryterium dochodowego,
- gminy: możliwość wykorzystania dotychczasowych mieszkań seniorów i przekazania ich młodym rodzinom lub osobom z listy oczekujących.
W praktyce oznacza to efektywniejsze gospodarowanie zasobami, ograniczenie kosztów opieki długoterminowej oraz przeciwdziałanie izolacji społecznej.
Najem senioralny w Europie i na świecie
Podobne rozwiązania działają już w innych krajach:
- Niemcy – programy Servicewohnen łączą mieszkania dostosowane do potrzeb seniorów z usługami opiekuńczymi,
- Dania – rozwinięty system cohousingu międzypokoleniowego,
- Japonia – wymiana mieszkań między seniorami a młodymi rodzinami.
Polska może czerpać z tych doświadczeń, dostosowując je do swoich realiów demograficznych.
Projekt ustawy o najmie senioralnym jest obecnie w procesie legislacyjnym. Rząd zapowiada, że nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku.
Jeżeli rozwiązanie zostanie odpowiednio finansowane i dobrze zakomunikowane, może stać się ważnym elementem polityki senioralnej i zmienić sposób myślenia o mieszkalnictwie w Polsce.
Źródła:
