91% przedsiębiorców twierdzi, że doświadczenie jest ważniejsze niż dyplom. Ale dane o zarobkach dowodzą: wykształcenie wciąż daje finansową przewagę.
Doświadczenie wygrywa z dyplomem
Według raportu Europejskiego Funduszu Leasingowego (EFL) pt. „Wykształcenie czy doświadczenie. Co pomaga w biznesie. Pod lupą”, aż 91% polskich przedsiębiorców uważa, że doświadczenie jest ważniejsze niż wykształcenie.
To najnowsza, piętnasta edycja serii „Pod lupą”, w której EFL od 2011 roku analizuje kondycję i trendy w sektorze MŚP. Tym razem eksperci sprawdzili, co naprawdę pomaga w prowadzeniu firmy – dyplom uczelni czy praktyka.
Wyniki są jednoznaczne: w codziennym zarządzaniu praktyczne umiejętności i znajomość rynku liczą się bardziej niż formalne tytuły.
Mimo to 69% właścicieli firm MŚP przyznaje, że ich wykształcenie pokrywa się z branżą działalności. Najwięcej takich przypadków odnotowano w sektorze usług (84%), a najmniej w transporcie (45%).
„Nie ma jednej drogi do sukcesu. Liczy się zdolność adaptacji wiedzy, praktyki i kompetencji przyszłości”
– mówi Paweł Bojko, wiceprezes EFL, we wstępie raportu.
Metodologia badania EFL „Pod lupą”
Raport został opracowany przez ICAN Institute na zlecenie EFL. W lipcu 2025 roku przeprowadzono 600 wywiadów telefonicznych (CATI) z właścicielami i menedżerami firm z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Badani reprezentowali sześć kluczowych branż: budownictwo, handel, produkcję, rolnictwo, transport i usługi.
Próba obejmowała 247 mikrofirm, 186 małych firm oraz 167 średnich przedsiębiorstw. Dane zebrano w ramach Europejskiego Programu Modernizacji Polskich Firm – autorskiej inicjatywy EFL.
Tak skonstruowana metodologia pozwoliła odtworzyć przekrojowy obraz polskich przedsiębiorców – zarówno tych z dyplomem, jak i samouków, którzy doszli do sukcesu przez praktykę.
Im większa firma, tym większe znaczenie studiów
Choć mogłoby się wydawać, że przedsiębiorcy lekceważą znaczenie formalnej edukacji, wyniki raportu pokazują raczej coś innego – większość z nich już posiada wykształcenie zgodne z profilem działalności, więc traktują je jako oczywistość, a nie przewagę.
W mikrofirmach tylko 22% właścicieli deklaruje, że studia pomagają im w prowadzeniu biznesu, podczas gdy w średnich przedsiębiorstwach ten odsetek sięga aż 92%. Różnica wynika nie tyle z braku wiary w edukację, ile z różnych potrzeb kompetencyjnych. Im większa struktura, tym większe znaczenie mają wiedza menedżerska, analityczna i strategiczna.
Z danych raportu wynika też, że 31% przedsiębiorców regularnie korzysta z wiedzy zdobytej na uczelni, a 67% robi to okazjonalnie.
Największą wagę do wykształcenia przykładają właściciele firm usługowych (74%) i produkcyjnych (69%), gdzie rola planowania, analizy i zarządzania zespołami jest kluczowa. W rolnictwie i transporcie znaczenie edukacji formalnej pozostaje mniejsze, bo decydują tu głównie praktyczne umiejętności i doświadczenie terenowe.
EFL: Praktyka przede wszystkim
Dla większości przedsiębiorców doświadczenie zawodowe to fundament biznesu.
Aż 80% badanych ma co najmniej 10-letni staż w prowadzeniu własnej firmy, a 74% wcześniej pracowało w innych organizacjach. Zaledwie 1% nigdy nie był zatrudniony przed założeniem działalności gospodarczej.
Najdłuższy staż zawodowy odnotowano w budownictwie, handlu i usługach – tam większość właścicieli zdobywała doświadczenie przez ponad pięć lat, zanim zdecydowała się na własny biznes.
„Edukacja menedżerska jest ważna, ale to praktyka weryfikuje, jak naprawdę działają teorie i narzędzia”
– zauważa Anna Rutkowska-Didiuk, współwłaścicielka marki Mokosh.
AI i kompetencje przyszłości
Prawie połowa przedsiębiorców (47%) przyznaje, że rozwój sztucznej inteligencji zmienia ich podejście do rekrutacji – coraz częściej liczą się umiejętności praktyczne i zdolność uczenia się, a nie tytuł naukowy.
W średnich firmach ten odsetek sięga aż 71%, w mikroprzedsiębiorstwach tylko 31%.
Z kolei 93% ankietowanych ocenia swoją odporność psychiczną jako wysoką. Przedsiębiorcy wskazują ją – obok kreatywności i analitycznego myślenia – jako najważniejszą kompetencję przyszłości.
Wykształcenie nadal się opłaca
Choć raport EFL akcentuje rolę doświadczenia, dane ekonomiczne pokazują, że edukacja nadal przekłada się na zarobki.
Według Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń (Sedlak & Sedlak, 2023) osoby z wyższym wykształceniem zarabiają średnio 43% więcej niż te z wykształceniem średnim.
Mediana płac dla absolwentów uczelni technicznych wyniosła 8100 zł brutto, a dla osób po szkołach zawodowych – 5400 zł.
W badaniu SGH („Czy wykształcenie i doświadczenie zawodowe mają znaczenie?”) oszacowano, że stopa zwrotu z inwestycji w edukację formalną sięga około 30%, co oznacza, że każdy dodatkowy rok nauki zwiększa wynagrodzenie w dłuższym okresie.
Z kolei dane NBP wskazują, że kobiety z wyższym wykształceniem zarabiają średnio o 16–22% mniej niż mężczyźni o tym samym poziomie edukacji – co pokazuje, że rynek pracy wciąż nie jest równy.
Według wyliczeń Polskiego Radia 24, różnica w całkowitych zarobkach życiowych między osobą z wykształceniem podstawowym a wyższym może sięgnąć nawet 1,9 mln zł.
Raport EFL 2025 potwierdza, że w biznesie doświadczenie jest nie do przecenienia – daje pewność, intuicję i zdolność adaptacji.
Jednak dane płacowe jasno wskazują: edukacja nadal ma realną wartość finansową.
Dyplom nie gwarantuje sukcesu, ale zwiększa szanse na lepsze zarobki i stabilność zawodową.
Nowoczesny przedsiębiorca potrzebuje więc obu elementów – praktyki i wiedzy, które razem budują przewagę na rynku.
Źródła:
- Europejski Fundusz Leasingowy, „Wykształcenie czy doświadczenie. Co pomaga w biznesie. Pod lupą” (2025)
- Sedlak & Sedlak, Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2023
- SGH, Czy wykształcenie i doświadczenie zawodowe mają znaczenie?
- NBP, Premia z wykształcenia i doświadczenia zawodowego według płci
- Polskie Radio 24, Czy warto się uczyć? Wyższe wykształcenie to nawet 2 mln zł różnicy w zarobkach
