Zmiany w szkołach od września 2025 roku to nie tylko korekty w planie lekcji. Ministerstwo Edukacji wprowadza nowy przedmiot – edukację obywatelską – oraz obowiązek realizacji czterech działań obywatelskich przez każdego ucznia. To część większej reformy obejmującej również religię, ferie zimowe, wychowanie fizyczne i system oceniania dzieci ze specjalnymi potrzebami.
Działania obywatelskie w ramach nowego przedmiotu szkolnego
Od 1 września 2025 roku uczniowie w całej Polsce zostaną zobowiązani do podjęcia czterech działań obywatelskich w roku szkolnym. Reforma obejmie szkoły podstawowe i ponadpodstawowe i będzie realizowana w ramach nowego przedmiotu edukacja obywatelska.
MEN wskazuje przykładowe formy takich działań:
- napisanie petycji lub listu do władz publicznych,
- uczestnictwo w debacie szkolnej lub publicznej,
- udział w konsultacjach społecznych,
- wyrażenie opinii w sprawach ważnych społecznie lub lokalnie.
Barbara Nowacka, minister edukacji, podczas ogłoszenia nowych podstaw programowych, podkreśliła:
„Głównym celem przedmiotu edukacja obywatelska jest przygotowanie uczniów do świadomego i odpowiedzialnego zaangażowania obywatelskiego w społeczeństwie demokratycznym. Przedmiot będzie budował i wzmacniał postawy patriotyczne młodych ludzi.”
Z kolei Paulina Piechna-Więckiewicz, wiceministra edukacji, zaznaczyła (edukacja.rp.pl):
„Edukacja obywatelska ma pomóc uczniom w rozwoju ich kompetencji społecznych, przygotować ich do funkcjonowania w systemie państwa oraz w życiu codziennym.”
Szkoły będą zobowiązane do dokumentowania tych aktywności. Ich ocena ma dotyczyć przede wszystkim zaangażowania, a nie efektu końcowego.
Religia i etyka: mniej godzin, nowe zasady planowania
Od roku szkolnego 2025/2026 religia i etyka będą realizowane tylko w wymiarze jednej godziny tygodniowo – wynika z rozporządzenia Ministra Edukacji z dnia 17 stycznia 2025 r. To istotne skrócenie wymiaru tych zajęć, które dotychczas odbywały się przez dwie godziny tygodniowo.
Rozporządzenie wprowadza także nową zasadę umieszczania tych lekcji bezpośrednio przed lub po zajęciach obowiązkowych. Przewidziano wyjątek: w klasach, w których wszyscy uczniowie uczęszczają na religię lub etykę (stan na 15 września) – dyrekcja może odstąpić od tej zasady.
W komunikacie MEN podkreślono:
„Rodzice chcą, aby lekcje religii były obecne w szkołach i w pełni to szanujemy … nie ma uzasadnienia, aby były to dwie lekcje tygodniowo.”
Ministerstwo argumentuje, że taka zmiana odpowiada opiniom społecznym (nawet 60 % obywateli uważa, że jedna godzina tygodniowo to wystarczający wymiar), a także chroni dobro dziecka, eliminując nadmierne obciążenie planu szkolnego. Zmiana ma konkretny cel: zredukować tzw. „okienka”, czyli przerwy między lekcjami, których doświadczają uczniowie nieuczestniczący w religii czy etyce. Rozwiązanie to ma poprawić organizację dnia szkolnego, eliminując konieczność oczekiwania w bibliotece lub na korytarzu.
Rozporządzenie reguluje też kwestie łączenia klas na religię i etykę: w szkołach podstawowych grupy międzyklasowe mogą powstawać tylko wtedy, gdy tylko mniej niż siedmioro uczniów z danego oddziału zadeklaruje udział w tych zajęciach. To rozwiązanie ma zapewnić efektywne prowadzenie zajęć i racjonalne wykorzystanie zasobów kadrowych.
Ferie zimowe 2026: tylko trzy tury
Od stycznia 2026 roku obowiązywać będzie nowy harmonogram ferii zimowych. Zamiast czterech tur przypisanych do grup województw, wprowadzono trzy dwutygodniowe terminy, które nie będą się nakładać.
Ferie rozpoczną się 19 stycznia i zakończą 1 marca 2026 roku.
Nowy podział ma służyć lepszemu zarządzaniu ruchem turystycznym i umożliwić bardziej równomierne rozłożenie wypoczynku dzieci w skali kraju. Szczegółowe rozporządzenie ws. terminów MEN ma opublikować jeszcze przed końcem 2025 roku.
WF po nowemu: testy sprawnościowe i przygotowanie do zawodów
W nowym roku szkolnym zmieni się sposób realizowania zajęć wychowania fizycznego. W klasach I–III szkół podstawowych wprowadzone zostaną testy sprawnościowe, które mają charakter diagnostyczny. Nie będą one oceniane stopniami, lecz stanowić będą narzędzie do monitorowania poziomu aktywności i rozwoju fizycznego dzieci.
Zestawy ćwiczeń zostały opracowane tak, by umożliwić ocenę podstawowych cech motorycznych: koordynacji, siły, wytrzymałości i szybkości. Na podstawie wyników nauczyciel będzie mógł dobrać intensywność i rodzaj ćwiczeń do indywidualnych możliwości ucznia. Celem jest uniknięcie sytuacji, w których dzieci o różnych predyspozycjach uczestniczą w takich samych zajęciach, niezależnie od potrzeb.
MEN podkreśla, że zmiana ta ma wspierać wczesne wykrywanie trudności ruchowych i przeciwdziałać biernemu stylowi życia, który według danych resortu zdrowia dotyczy już ponad połowy uczniów szkół podstawowych. Regularna diagnoza sprawności w młodszych klasach ma również przeciwdziałać pogłębianiu się problemów takich jak wady postawy czy otyłość.
W szkołach ponadpodstawowych zmiana przybierze nieco inną formę. Program zostanie wzbogacony o moduł przygotowujący do rekrutacji do służb mundurowych i zawodów wymagających wysokiej sprawności fizycznej – takich jak straż pożarna, policja, wojsko, ratownictwo medyczne czy leśnictwo.
Uczniowie zapoznają się z rzeczywistymi procedurami naboru – m.in. testami z torów przeszkód, biegami kondycyjnymi czy próbami siłowymi – ale bez obowiązku ich zaliczania. Chodzi o przybliżenie wymagań, z którymi mogą się zetknąć w przyszłości, oraz kształtowanie świadomości, że aktywność fizyczna to nie tylko kwestia zdrowia, lecz także element kariery zawodowej.
Ocena funkcjonalna dla uczniów ze specjalnymi potrzebami
Od roku szkolnego 2025/2026 w szkołach zostanie wprowadzony nowy system oceniania dla uczniów z trudnościami neurorozwojowymi. Ocena funkcjonalna zastąpi klasyczne stopnie u dzieci w spektrum autyzmu, z niepełnosprawnością intelektualną i zaburzeniami sensorycznymi.
Podstawą tej formy oceny będzie dokumentowanie postępów ucznia w odniesieniu do jego indywidualnych możliwości, a nie do normy klasowej. Nauczyciele będą korzystać z narzędzi obserwacyjnych i opisowych, które mają na celu wychwycenie realnych efektów uczenia się, uwzględniających tempo rozwoju i styl przyswajania wiedzy konkretnego dziecka.
Nowy model oceny ma również przeciwdziałać demotywacji wynikającej z nierealnych oczekiwań. W systemie ocen tradycyjnych wielu uczniów z trudnościami neurorozwojowymi nie było w stanie uzyskać pozytywnych wyników mimo dużego wysiłku. Ocena funkcjonalna ma uwzględniać także aspekty społeczne, emocjonalne i komunikacyjne, które często pozostają poza zakresem standardowych testów.
MEN argumentuje, że rozwiązanie to wpisuje się w założenia edukacji włączającej i daje nauczycielom lepsze narzędzia do pracy z dziećmi wymagającymi indywidualizacji procesu nauczania. Wprowadzenie oceny funkcjonalnej będzie odbywać się stopniowo – początkowo w klasach I–III oraz w placówkach specjalnych, z możliwością rozszerzenia na starsze roczniki w kolejnych latach.
Co dalej? Reforma edukacji rozłożona na lata
Ministerstwo Edukacji zapowiedziało dalsze zmiany w najbliższych latach:
- Od 1 września 2026 r. – nowa podstawa programowa w przedszkolach oraz w klasach 1 i 4 szkół podstawowych,
- Od 1 września 2027 r. – zmiany w klasach 1 szkół ponadpodstawowych,
- Od 2031 r. – nowa formuła egzaminu ósmoklasisty i matury w liceach,
- Od 2032 r. – nowa matura w technikach.
Reforma obejmuje zarówno treść programów, jak i formy oceniania oraz strukturę organizacyjną szkół.
Źródła:
- gov.pl – Podstawy programowe do przedmiotów edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna podpisane przez minister edukacji
- edukacja.rp.pl – Dużo nowości w szkołach po wakacjach: ferie po nowemu, mniej religii i zmiany w przedmiotach
- gazetaprawna.pl – Mniej lekcji religii od 1 września z 2025 r. Jest stanowisko MEN po wprowadzeniu rozporządzenia
- portaloswiatowy.pl – 4 zmiany w organizacji lekcji religii w szkole od 1 września 2025 r.
- gov.pl – Zapowiedź wprowadzenia oceny funkcjonalnej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
