Kościół katolicki w Polsce ogłosił, że od września 2026 roku rozpocznie się ogólnopolski program katechez parafialnych
To odpowiedź na postępujący spadek liczby uczniów uczestniczących w lekcjach religii w szkołach oraz zmiany w polityce oświatowej państwa. Jednakże decyzja Episkopatu budzi coraz więcej pytań i kontrowersji, zwłaszcza w kontekście poważnego kryzysu zaufania do Kościoła spowodowanego ukrywaniem przypadków pedofilii w jego własnych strukturach.
Spadek uczestnictwa w lekcjach religii
Z danych Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego wynika, że w roku szkolnym 2022/2023 na lekcje religii uczęszczało 80,3% uczniów, podczas gdy w 2018 roku było to 88%. Największy spadek dotyczy liceów ogólnokształcących, gdzie frekwencja zmalała z ponad 80% do nieco ponad 60%. W niektórych miastach, jak Warszawa, Wrocław czy Poznań, udział uczniów uczestniczących w religii w szkołach ponadpodstawowych spadł poniżej 30%, a w niektórych placówkach sięga zaledwie kilkunastu procent.
Nauczyciele religii i dyrektorzy szkół przyznają, że religia „zanika naturalnie”. Uczniowie nie widzą sensu w uczestnictwie w przedmiocie, który nie jest oceniany, nie jest obowiązkowy i nie ma znaczenia przy rekrutacji do szkół wyższego szczebla. Ponadto coraz więcej rodziców świadomie decyduje o niewysyłaniu dzieci na religię.
„Dzieci coraz częściej deklarują, że nie chcą brać udziału w tych zajęciach, a rodzice przestali się temu przeciwstawiać. To efekt nie tylko sekularyzacji, ale i utraty zaufania do instytucji”
– mówi nauczycielka religii z warszawskiego liceum.
Kościół szuka ratunku w parafiach
W tej sytuacji Konferencja Episkopatu Polski zapowiedziała wprowadzenie powszechnych katechez parafialnych. Ich celem ma być „pogłębienie formacji religijnej” i przygotowanie do sakramentów. Biskup Artur Ważny, odpowiedzialny za projekt, podkreśla, że katechezy będą prowadzone nie tylko przez duchownych, ale również przez odpowiednio przygotowanych świeckich katechistów. Plan obejmuje formację dzieci, młodzieży i dorosłych.
„Chcemy, aby katecheza parafialna była świadomym wyborem, a nie rutynowym obowiązkiem. Wspólnota parafialna daje głębszy kontekst niż sala lekcyjna”
– mówi bp Artur Ważny.
Nowe katechezy mają odbywać się głównie w salkach parafialnych, domach katechetycznych oraz w przestrzeniach wspólnotowych przy parafiach. Zajęcia mają być prowadzone w małych grupach, w systemie cyklicznym – raz w tygodniu lub co dwa tygodnie – w zależności od diecezji i lokalnych możliwości. Wstępny plan przewiduje pięć głównych ścieżek katechezy: przygotowanie do chrztu, spowiedzi, I Komunii Świętej, bierzmowania oraz katechezę ewangelizacyjną dla dorosłych i osób powracających do wiary. Formacja ma mieć charakter bardziej wspólnotowy i duszpasterski niż edukacyjny – z mniejszym naciskiem na przekazywanie wiedzy teoretycznej, a większym na życie sakramentalne i wspólnotowe zaangażowanie.
Jednak wprowadzenie katechez poza szkołą spotyka się z uzasadnionym sceptycyzmem. Czy rodzice będą chcieli posyłać dzieci do parafii na zajęcia religijne, wiedząc o wieloletnim systemowym ukrywaniu przestępstw seksualnych przez struktury Kościoła? Trudno wyobrazić sobie, by w dobie pogłębiającego się kryzysu wiarygodności Kościoła, taka propozycja miała szansę na masowe powodzenie.
Kryzys wiarygodności i brak rozliczeń
Publicyści i katoliccy intelektualiści, tacy jak Tomasz Terlikowski, od lat zwracają uwagę na zaniechania Kościoła w rozliczeniu się z problemem nadużyć seksualnych. W jego ocenie, instytucja kościelna przez dekady nie tylko ukrywała sprawców, ale także marginalizowała ofiary.
„Polski Kościół przeżywa głęboki kryzys duchowy, teologiczny i moralny. Próby rozliczeń są niepełne, spóźnione i często nieskuteczne. Brakuje odwagi, by stanąć twarzą w twarz z prawdą”
– mówi Terlikowski.
Głos ofiar i organizacji je reprezentujących jest jednoznaczny: nie można budować nowej formy edukacji religijnej bez uprzedniego rozliczenia się z winami i błędami przeszłości.
„Zanim będą mówić dzieciom o wartościach, niech najpierw spojrzą w oczy tym, którym te wartości złamano”
– mówi Marta, ofiara nadużyć duchownego z południa Polski.
Nowe katechezy parafialne mają stanowić ratunek dla topniejącej obecności Kościoła w życiu szkolnym. Jednak w praktyce mogą one okazać się symbolem dalszego oddalania się instytucji kościelnej od społeczeństwa, które oczekuje nie tyle nowych programów duszpasterskich, co prawdy, sprawiedliwości i odpowiedzialności.
Źródła:
- https://iskk.pl/religia-w-szkole-2018-2023/
- https://opoka.org.pl/News/Polska/2024/media-uczniowie-wypisuja-sie-z-lekcji-religii-fakty-na-religie
- https://konkret24.tvn24.pl/polska/religia-w-szkole-dane-kosciola-pokazuja-jak-ubywa-uczniow-st7642554
- https://wiadomosci.wp.pl/kosciol-bierze-sprawy-w-swoje-rece-beda-powszechne-katechezy-7140965045328704a
- https://tvn24.pl/polska/pedofilia-w-kosciele-komentuja-tomasz-terlikowski-i-piotr-szelag-kropka-nad-i-st4686952
- https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/8199605,terlikowski-pedofilia-w-kosciele.html
