Kraków stawia na nowoczesny, bezkolizyjny transport szynowy. Projekt budowy metra budzi nadzieje na poprawę komunikacji miejskiej, ale także rodzi pytania o koszty, technologię i wpływ na środowisko.
Budowa metra w Krakowie to jedno z najważniejszych przedsięwzięć infrastrukturalnych w historii miasta. Planowana pierwsza linia ma połączyć kluczowe punkty metropolii, oferując mieszkańcom szybki i niezawodny środek transportu. Jednak realizacja tego projektu wiąże się z licznymi wyzwaniami technicznymi, finansowymi i środowiskowymi.
Plany z lat 60-tych XX w.
Pomysł budowy metra w Krakowie sięga lat 60. XX wieku, kiedy to po raz pierwszy pojawiły się plany stworzenia szybkiego transportu szynowego w mieście. W 1974 roku powstała pierwsza koncepcja techniczna, jednak projekt nie doczekał się realizacji ze względu na uwarunkowania polityczne i finansowe PRL. Przez dekady temat ten był wielokrotnie poruszany, jednak brakowało konkretnych działań. Dopiero w XXI wieku, wraz z rozwojem infrastruktury miejskiej oraz wzrostem liczby mieszkańców, potrzeba stworzenia podziemnego systemu transportowego stała się bardziej realna i pilna.
Długo rozważano budowę tzw. premetra, rozwiązania hybrydowego, łączącego tunele, estakady i odcinki naziemne, co miało obniżyć koszty. Studium wykonalności premetra zaprezentowano wiosną 2021 roku. Jednak po zmianie władz Krakowa wiosną 2024 roku, miasto jednoznacznie ogłosiło, że planuje klasyczne, w pełni podziemne metro. Zmiana ta była możliwa dzięki rosnącemu poparciu społecznemu, doświadczeniom innych miast europejskich oraz zaktualizowanym analizom ekonomicznym i technicznym.
Aktualne plany i harmonogram
Władze Krakowa planują budowę pierwszej linii metra o długości około 6 km, łączącej kluczowe punkty miasta. Zgodnie z planem, pierwszy etap ma obejmować odcinek od skrzyżowania ul. Reymonta i ul. Piastowskiej do realizowanej obecnie linii tramwajowej KST IV w okolicach ronda Młyńskiego. Szacowany koszt realizacji tego odcinka to 3 mld zł. Budowa tego odcinka jest przewidywana na lata 2028–2032.
Wiceprezydent Krakowa, Stanisław Mazur, podkreśla:
„Powstanie prawdziwego metra to odpowiedź i remedium na największe krakowskie bolączki. Od rozładowania korków, przez poprawę bezpieczeństwa, komfortu i czasu dojazdu, skomunikowanie dzielnic peryferyjnych, po skuteczną walkę ze smogiem.”
Miasto planuje również kolejne etapy rozbudowy linii metra, obejmujące odcinki wschodni i zachodni. Docelowo długość pierwszej linii ma wynosić około 26 km i obejmować 32 stacje. Każdy kolejny odcinek ma być dostosowany do aktualnych potrzeb urbanistycznych i transportowych mieszkańców.
Prace projektowe już trwają
Obecnie trwają zaawansowane prace koncepcyjne i projektowe. W pierwszej połowie czerwca ma zostać przedstawiony raport z propozycją przebiegu pełnej linii metra w Krakowie. Zespół ekspertów z Politechniki Krakowskiej, wsparty przez projektantów warszawskiego metra, pracuje nad optymalnym układem sieci.
Władze Krakowa czekają na decyzję środowiskową, prowadzą też uzgodnienia z Wodami Polskimi i sanepidem dotyczące centralnego odcinka o długości 6 km. Jak zapowiada wiceprezydent Stanisław Mazur, w drugiej połowie roku planowane jest przygotowanie przetargu na dokumentację techniczną.
Wyzwania geologiczne i hydrologiczne
Eksperci zwracają uwagę na potencjalne problemy związane z budową metra w Krakowie, szczególnie w kontekście geologii i hydrologii. Prof. Tadeusz Słomka z Akademii Górniczo-Hutniczej wskazuje, że z punktu widzenia geologii nie ma problemu, żeby w Krakowie drążyć tunele metra, jednak podkreśla, że kluczowe będą kwestie związane z wodami podziemnymi.
Dr hab. inż. Adam Postawa dodaje, że może się zdarzyć, że w wielu miejscach tunel przegrodzi naturalne kierunki przepływu wód podziemnych, co może wpłynąć na nisko położone budynki.
Dodatkowo, geolodzy wskazują na obecność miękkich i nawodnionych gruntów, które mogą utrudnić stabilność tuneli. Wymaga to dokładnych badań geotechnicznych i wykorzystania zaawansowanych technologii zabezpieczających.
Sprawdzone technologie i maszyny TBM
Do drążenia tuneli planuje się wykorzystanie maszyn TBM (Tunnel Boring Machine), które są znane z precyzyjnego i bezpiecznego wykonywania tuneli w gęsto zabudowanych terenach miejskich. Prof. Krzysztof Tajduś z AGH sugeruje zastosowanie tarczy VD, czyli o zmiennej gęstości, która jest najbardziej uniwersalna do warunków krakowskich. Maszyny te muszą być dostosowane do zmiennego charakteru podłoża oraz możliwych przeszkód geologicznych.
Prof. Tajduś podkreśla również konieczność wykorzystania firm z doświadczeniem w budowie tuneli, aby uniknąć problemów podobnych do tych, które wystąpiły przy budowie tunelu średnicowego w Łodzi. Jego zdaniem, kluczowe znaczenie ma wybór odpowiedniego partnera technologicznego i nadzór ekspertów z dziedziny inżynierii podziemnej.
Inspiracje z innych miast
Kraków planuje czerpać inspiracje z systemów metra w miastach takich jak Wiedeń, Kopenhaga, Oslo, Porto czy Bruksela. Systemy te charakteryzują się wysokim poziomem automatyzacji, efektywnością energetyczną oraz zintegrowanym zarządzaniem ruchem. Szczególne zainteresowanie budzi metro kopenhaskie, które działa w pełni autonomicznie i jest zarządzane przez nowoczesne systemy IT.
Wzorem dla Krakowa może być również system wiedeński, który łączy metro z siecią tramwajową i autobusową, tworząc spójną strukturę transportu publicznego. Integracja różnych środków transportu ma kluczowe znaczenie dla efektywności metropolii i komfortu mieszkańców.
Finansowanie i partnerstwo publiczno-prywatne
Na projektowanie oraz inne koszty przygotowawcze zabezpieczono w Wieloletniej Prognozie Finansowej 100 milionów złotych. Pierwszy etap budowy ma być finansowany i realizowany przez miasto przy wsparciu środków unijnych lub dotacji. Etapy drugi (wschodni) i trzeci (zachodni) zostaną zrealizowane przez partnera prywatnego w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP).
Szacunkowy koszt realizacji kolejnych etapów to około 10 mld zł. Łączny koszt realizacji pierwszej linii metra o długości około 26 km to około 13 mld zł. PPP ma umożliwić podział ryzyka inwestycyjnego i operacyjnego oraz przyspieszyć realizację inwestycji.
Rola ekspertów i rady naukowo-technicznej
Władze miasta powołały Radę Naukowo-Techniczną ds. Budowy Metra, w której zasiadają eksperci z różnych dziedzin, w tym profesorowie z krakowskich uczelni oraz osoby, które brały udział w budowie warszawskiego metra. Rada ma opiniować zagadnienia związane z przygotowaniem, budową i eksploatacją metra, a także przygotowywać ekspertyzy.
Członkowie rady będą pracować społecznie, co zwiększa transparentność i merytoryczność podejmowanych decyzji. Zdaniem ekspertów, udział niezależnych specjalistów w procesie inwestycyjnym znacząco zwiększa szanse na sukces przedsięwzięcia, a także ogranicza ryzyko błędów planistycznych i wykonawczych.
Źródła:
WNP.PL – Wiadomo już, co będzie największym problemem przy budowie metra w Krakowie
Krakow.pl – Znamy skład Rady ds. Budowy Metra
LoveKraków.pl – Kraków nie buduje metra, a podziemną linię tramwajową
Radio Kraków – Metro w Krakowie
