Z dnia na dzień Twoja śliwa przechyliła się i zaczęła więdnąć, mimo podlewania i nawożenia? A porzeczki – zdrowe jeszcze tydzień temu – zwiędły i uschły? Taki scenariusz zna wielu ogrodników.
Zwykle winne nie są choroby, ale… gryzonie działające pod ziemią. Choć trudno je zauważyć, efekty ich pracy są bardzo widoczne. Czy to nornica, czy może karczownik? Jak je odróżnić i co można zrobić, by więcej nie niszczyły ogrodu?
Odgryzione korzenie – co dokładnie się stało?
Zdjęcie przedstawia młode drzewo owocowe z kompletnie zniszczonym systemem korzeniowym. Wszystkie korzenie szkieletowe są odgryzione, a ich resztki wyglądają na czysto odcięte – bez śladów infekcji grzybowych, pleśni ani zgnilizny.
To jest efekt żerowania gryzonia podziemnego. W tym przypadku objawy pasują do działania karczownika ziemnowodnego, a nie nornicy czy kreta.
Karczownik ziemnowodny – jak go rozpoznać?
Karczownik ziemnowodny (Arvicola terrestris) to jeden z najgroźniejszych gryzoni ogrodowych:
- Obgryza korzenie młodych drzew, szczególnie owocowych: śliw, jabłoni, brzoskwiń.
- Żyje w wilgotnych miejscach – przy kompoście, rowach, oczkach wodnych.
- Kopie tunele o średnicy 5–7 cm i zostawia nieregularne kopce ziemi.
- Często działa zimą i wczesną wiosną, kiedy nie ma innych źródeł pożywienia.
Typowe objawy:
- Usychająca lub przewracająca się roślina bez widocznego powodu.
- Po wykopaniu – brak korzeni, gładko obgryziony pień u podstawy.
- Widoczne kopce – płaskie, nieregularne, często wilgotne.
A może nornica? Czym różni się od karczownika?
Nornice również żyją pod ziemią, ale:
- Są mniejsze i kopią płytkie, wąskie tunele.
- Zjadają głównie cebule, bulwy, korzenie kwiatów i krzewów.
- Rzadziej niszczą drzewa – wolą np. porzeczki, truskawki, maliny.
Jak rozpoznać:
- Brak kopców (nornice nie wyrzucają ziemi).
- Obgryzienie korzeni powierzchniowych, nie szkieletowych.
- Więdnięcie krzewów, ale pień nie jest uszkodzony.
Które rośliny atakują gryzonie ogrodowe najczęściej?
- Karczownik: śliwy, jabłonie, grusze, wiśnie, młode drzewka.
- Nornica: porzeczki, maliny, truskawki, cebulki tulipanów, aksamitki, marchew.
- Obie mogą atakować: róże, hortensje, hosty, jeśli inne źródła pokarmu są niedostępne.
Co robić, gdy gryzoń już zaatakował?
Jeśli Twoja śliwa została całkowicie pozbawiona korzeni, uratowanie jej będzie niemożliwe. Można natomiast:
- Zabezpieczyć kolejne drzewa:
- sadzić je w koszach z siatki ocynkowanej,
- wykładać dno dołka warstwą grubego żwiru.
- Sprawdzić teren pod kątem kopców i tuneli:
- kopce → karczownik,
- zapadnięcia w trawie → nornica.
- Zastosować domowe środki odstraszające:
- czosnek, fusy z kawy, sierść psa – do tuneli,
- butelki z wiatrowymi wibracjami.
- Zamontować pułapki żywołowne – przynęta: jabłko, marchew.
- Poprawić drenaż gleby – karczowniki nie lubią suchych terenów.
Jak zabezpieczyć śliwę, porzeczki i inne rośliny na przyszłość?
- Stosuj siatki zabezpieczające korzenie przy sadzeniu (minimum 30 cm głębokości).
- Nie sadź nowych drzew w tych samych miejscach, dopóki nie masz pewności, że gryzonie zostały usunięte.
- Wokół nasadzeń syp popiół, wapno, fusy z kawy – odstraszają zapachem i teksturą.
- Zimą udeptywanie śniegu wokół pni może pomóc w walce z nornicami i karczownikami.
- Unikaj wilgotnych i zacienionych zakątków ogrodu – to idealne środowisko dla gryzoni.
To, co z wierzchu wygląda na chorobę, często jest efektem działania gryzoni pod ziemią. Nornice niszczą cebule i krzewy, a karczowniki atakują korzenie drzewek owocowych. Rozpoznanie winowajcy jest możliwe po śladach: tunelach, kopcach i rodzaju zniszczeń. W Twoim ogrodzie mogły działać oba gatunki – nornica zniszczyła porzeczki, a karczownik – młodą śliwę.
Źródła:
- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi „Karczownik ziemnowodny – jak rozpoznać i zwalczać?”
- Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) „Szkodniki w ogrodzie – rozpoznawanie i zwalczanie gryzoni”
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Zakład Zoologii „Zwalczanie nornic metodami niechemicznymi”
- Instytut Ochrony Roślin – PIB „Gryzonie w uprawach ogrodniczych – prewencja i monitoring”
