Komary mogą ważyć zaledwie 2,5 mg, ale nie sposób ich zignorować. Przez wieki odegrały ogromną rolę w dziejach świata – nie tylko przez swędzące ugryzienia, ale przede wszystkim jako nosiciele śmiertelnych chorób.
Według American Mosquito Control Association komary zabijają co roku ponad milion osób. Ale co sprawia, że jedni są gryzieni częściej niż inni? Czy to naprawdę zależy od… krwi?
Komary a historia świata
Dr Timothy C. Winegard, autor książki Komar: Historia naszego najgroźniejszego drapieżnika (oryg. The Mosquito: A Human History of Our Deadliest Predator, 2019), przekonuje, że ten niepozorny owad miał większy wpływ na historię ludzkości niż jakiekolwiek inne stworzenie. W swojej książce udowadnia, że komary zmieniały bieg wojen, kształtowały imperia, wpływały na rozwój religii, migracje ludności, a nawet na wynik wyborów politycznych. Armie Aleksandra Wielkiego, Czyngis-chana, Napoleona i aliantów w czasie II wojny światowej musiały mierzyć się z plagą chorób roznoszonych przez komary, co często miało decydujący wpływ na ich skuteczność operacyjną i liczebność.
Komary przenoszą bowiem szereg groźnych chorób zakaźnych: malarię, wirusa Zika, dengę, żółtą febrę, gorączkę chikungunya czy wirusa Zachodniego Nilu. Malaria – będąca nadal jedną z głównych przyczyn śmierci w niektórych regionach świata – zabiła więcej ludzi niż wszystkie konflikty zbrojne razem wzięte. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), każdego roku choroba ta dotyka setek milionów osób, z czego setki tysięcy umiera.
Winegard podkreśla, że wpływ komarów nie ogranicza się jedynie do krajów tropikalnych. Nawet jeśli żyjemy w miejscu wolnym od patogenów, ukąszenia komarów mogą prowadzić do silnych reakcji alergicznych, miejscowych stanów zapalnych, zakażeń skóry oraz wtórnych infekcji wywołanych drapaniem zmian. Ich obecność obniża komfort życia, zakłóca sen, a w niektórych przypadkach – jak u dzieci czy alergików – może prowadzić do poważnych powikłań.
Dlaczego komary gryzą?
Niektórych ludzi komary kąsają zdecydowanie częściej niż innych – i to nie przypadek. Wpływa na to szereg czynników biologicznych i chemicznych, które decydują o atrakcyjności danego organizmu dla tych owadów.

Badania wykazały, że:
- Osoby z grupą krwi 0 są kąsane nawet dwa razy częściej niż osoby z grupą A. Komary potrafią wyczuwać antygeny obecne na powierzchni czerwonych krwinek i częściej lądują na skórze tych, których krew ma najbardziej „atrakcyjny” skład chemiczny.
- Grupa krwi B również przyciąga komary bardziej niż A, choć mniej niż 0. Prawdopodobnie wynika to z różnic w składzie wydzielin skórnych związanych z grupą krwi.
- Komary przyciąga również wydychany dwutlenek węgla (CO₂) – im więcej go produkujesz, tym łatwiej cię zlokalizują. Osoby dorosłe, szczególnie mężczyźni i kobiety w ciąży, wydychają więcej CO₂, co czyni ich bardziej narażonymi.
- Znaczenie ma również temperatura ciała oraz mikroflora skóry – czyli kolonie bakterii bytujące na skórze, które wytwarzają charakterystyczne zapachy. Komary preferują niektóre profile mikrobiologiczne bardziej niż inne.
- Zapach potu to kolejny czynnik – szczególnie obecność kwasu mlekowego, amoniaku, mocznika czy glicerolu. Skład potu jest unikalny dla każdej osoby i może działać jak sygnał wabiący.
- Ludzie aktywni fizycznie i z szybszym metabolizmem są bardziej podatni na ataki. Ruch, podniesiona temperatura ciała i wzmożone wydzielanie potu sprawiają, że stają się łatwiejszym celem.
Wszystkie te czynniki łącznie powodują, że dla komara nie wszyscy ludzie są jednakowo atrakcyjni. Jedni zostaną pokąsani w ciągu kilku minut, podczas gdy inni mogą wyjść z lasu bez ani jednej czerwonej kropki.
Jak się bronić przed komarami?
Choć komary są wszechobecne, istnieje wiele skutecznych sposobów, by zminimalizować ryzyko ukąszenia. Oto sprawdzone metody, które warto wprowadzić w życie – szczególnie latem:
1. Unikaj alkoholu
Spożywanie alkoholu, a szczególnie piwa, podnosi temperaturę ciała i zwiększa wydzielanie dwutlenku węgla – dwóch głównych sygnałów, które komary potrafią wykryć z dużej odległości. Jeśli planujesz wieczór na świeżym powietrzu, ograniczenie alkoholu może sprawić, że staniesz się dla nich mniej widoczny.
2. Stosuj repelenty i naturalne olejki
Najskuteczniejszą ochroną przed komarami są repelenty zawierające DEET lub ikarydynę. Warto jednak sięgnąć również po naturalne alternatywy – olejek lawendowy, paczuli, mięty pieprzowej, eukaliptusowy czy bazyliowy mają właściwości odstraszające. Pamiętaj jednak, aby dokładnie pokryć całe ciało – komary z łatwością znajdą niechronione miejsce.
3. Ubieraj się jasno i osłaniaj ciało
Komary są bardziej przyciągane przez ciemne kolory, które zatrzymują więcej ciepła. Wybieraj więc jasne, luźne ubrania z długimi rękawami i nogawkami – nie tylko ochronią cię fizycznie, ale też sprawią, że będziesz mniej atrakcyjny wizualnie i termicznie dla owadów.
4. Eliminuj źródła stojącej wody
Samice komarów składają jaja w nawet najmniejszych zbiornikach wody – od zakrętek po pojemniki na deszczówkę. Regularnie sprawdzaj i opróżniaj ogrodowe podstawki, wiadra, zabawki czy rynny. To najskuteczniejszy sposób, by nie dopuścić do rozwoju kolejnych pokoleń komarów wokół twojego domu.
5. Zrezygnuj z intensywnych zapachów
Kosmetyki, dezodoranty i perfumy zawierające substancje zapachowe mogą działać jak magnes na komary. W ciepłe dni lepiej wybierać bezzapachowe produkty higieniczne lub ograniczyć ich użycie do minimum, szczególnie przed spacerem po zmierzchu.
Mity kontra fakty
Wokół komarów narosło wiele mitów. Niektóre z nich wynikają z obserwacji, inne z przekonań przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Co naprawdę działa, a co nie ma potwierdzenia naukowego?
- MIT: Jedzenie czosnku chroni przed komarami.
FAKT: Czosnek jest znany z wielu właściwości prozdrowotnych, ale nie odstrasza komarów. Mimo że jego intensywny zapach może wydawać się nieprzyjemny, nie ma żadnych rzetelnych badań, które potwierdziłyby, że spożywanie czosnku zmniejsza liczbę ukąszeń. - MIT: Banany przyciągają komary.
FAKT: Wbrew obiegowej opinii nie ma dowodów na to, że jedzenie bananów zwiększa ryzyko ukąszeń. To mit, który prawdopodobnie wynika z błędnych obserwacji. Za to faktycznie komary przyciągają zapachy ciała, a szczególnie pot, którego skład zmienia się po spożyciu niektórych produktów, ale banany nie są tu szczególnie istotne. - FAKT: Komary lubią ser limburski.
To nie żart – badania wykazały, że zapach sera limburskiego przyciąga niektóre gatunki komarów, ponieważ jego aromat przypomina… ludzkie stopy. Stąd też sugestie naukowców, że naturalne zapachy ciała, a zwłaszcza te z okolic stóp i pachwin, mogą być bardziej atrakcyjne dla owadów. - MIT: Lampy UV eliminują komary.
FAKT: Popularne elektryczne lampy owadobójcze przyciągają wiele insektów, ale nie komary. Te nie kierują się światłem ultrafioletowym, lecz zapachem, temperaturą i dwutlenkiem węgla. Lampy UV mogą zabić niewielką liczbę komarów przez przypadek, ale nie są skuteczną metodą ich zwalczania. - MIT: Suplementacja witaminą B12 odstrasza komary.
FAKT: To popularny mit, szczególnie wśród osób szukających naturalnych sposobów ochrony. Niestety, nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że witamina B12 lub inne suplementy diety zmieniają zapach ciała w sposób nieatrakcyjny dla komarów.
Czy komary można wyeliminować?
Choć pomysł całkowitego wyeliminowania komarów może wydawać się kuszący – szczególnie po nieprzespanych nocach lub letnich grillach pełnych ukąszeń – rzeczywistość jest znacznie bardziej skomplikowana. Komary, mimo że powszechnie znienawidzone, pełnią określoną rolę w ekosystemie.
Ich larwy stanowią pożywienie dla wielu organizmów wodnych, takich jak narybek ryb czy płazy. Dorosłe osobniki z kolei są źródłem pokarmu dla ptaków, nietoperzy, ważek i innych owadów drapieżnych. Usunięcie komarów mogłoby zachwiać tą delikatną równowagą, powodując trudne do przewidzenia skutki łańcuchowe – np. przemieszczenie się populacji innych owadów lub wzrost liczby szkodników, które dziś konkurują z komarami o przestrzeń lub pożywienie.
Dodatkowo, komary są wyjątkowo odporne ewolucyjnie. Istnieje ponad 3500 gatunków komarów, a wiele z nich ma zdolność szybkiego przystosowywania się do zmian środowiskowych, w tym do stosowanych insektycydów. Ich cykl życiowy jest krótki, a samice mogą złożyć setki jaj w najmniejszych zbiornikach wody. Zdolność do rozmnażania w trudnych warunkach sprawia, że komary są jednymi z najbardziej upartych i rozpowszechnionych owadów na świecie.

W praktyce oznacza to, że całkowite usunięcie komarów jest obecnie niemożliwe – zarówno technologicznie, jak i ekologicznie. Nawet eksperymentalne próby z genetycznie modyfikowanymi komarami ograniczają się do wybranych gatunków i obszarów oraz budzą liczne kontrowersje.
Zamiast eliminować komary, skuteczniejszym podejściem jest kontrolowanie ich populacji i ograniczanie kontaktu z ludźmi – m.in. poprzez usuwanie siedlisk lęgowych, stosowanie środków ochrony osobistej i edukację społeczną.
Nie jesteś przewrażliwiony, jeśli masz wrażenie, że komary kąsają cię bardziej niż innych. To może być efekt twojej grupy krwi, zapachu ciała, aktywności fizycznej, a nawet wyboru piwa na grillu. Na szczęście istnieją skuteczne sposoby ochrony – od repelentów po wybór stroju i eliminację stojącej wody.
Im mniej atrakcyjny jesteś dla komara, tym większa szansa, że wybierze kogoś innego.
Źródła:
- Timothy C. Winegard, The Mosquito: A Human History of Our Deadliest Predator, Dutton, 2019.
- Nature: A world without mosquitoes
- Healthline: Are Mosquitoes Attracted to Certain Blood Types?