Naukowcy odkryli: nigdy wcześniej klimat w Polsce nie ocieplał się tak szybko
Polscy naukowcy przeprowadzili unikalne badania klimatyczne, analizując 11 tysięcy lat historii z dna Jeziora Żabińskiego na Mazurach. Wyniki są jednoznaczne – obecne ocieplenie klimatu w Polsce jest najszybsze i najintensywniejsze w całym holocenie. To pierwsze tego typu badanie w Europie Środkowej wykonane z tak dużą dokładnością.
Rekonstrukcja klimatu na podstawie osadów jeziornych
Zespół pod kierownictwem prof. Wojciecha Tylmanna z Uniwersytetu Gdańskiego przeanalizował rdzenie osadów jeziornych, które powstawały warstwa po warstwie przez tysiące lat. Dzięki temu badacze odtworzyli dokładny przebieg zmian temperatur w Polsce od zakończenia ostatniego zlodowacenia.
„W naszej rekonstrukcji doskonale widać współczesne ocieplenie klimatu. Osiągnęło ono wartości niespotykane wcześniej w holocenie. Tempo wzrostu w ostatnich 90 latach to aż 0,28°C na dekadę”
– mówi prof. Tylmann (źródło: Nauka o klimacie).
Jezioro Żabińskie pokazuje, że klimat w Polsce się destabilizuje
Oprócz wzrostu temperatury, naukowcy odnotowali także wzrost zmienności klimatycznej. Oznacza to, że w cieplejszym klimacie różnice między latami stają się coraz większe – co prowadzi do częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów czy gwałtowne burze.
„Zmienność temperatur była większa podczas holoceńskiego maksimum termicznego, czyli ok. 9–5 tys. lat temu. To sugeruje, że dziś i w przyszłości może być podobnie”
– tłumaczy prof. Tylmann.
Jak naukowcy badają klimat sprzed tysięcy lat?
Badacze pobrali z dna jeziora rdzenie osadów o długości 20 metrów. Dzięki unikalnym warunkom geologicznym, każda warstwa osadu (tzw. warwa) odpowiada dokładnie jednemu rokowi. To pozwoliło osiągnąć rekordową dokładność rekonstrukcji klimatu – co 3 lata.
Za pomocą metody XRF (fluorescencja rentgenowska) zbadano zawartość węglanu wapnia, który jest wskaźnikiem temperatury – im cieplejsze lata, tym więcej tego związku opada na dno jeziora.
Badanie ujawnia też znane epizody klimatyczne:
- Mała epoka lodowa (ok. 1300–1850 r.)
- Średniowieczne optimum klimatyczne (ok. 950–1250 r.)
- Holoceńskie maksimum termiczne (ok. 9–5 tys. lat temu)
Ale żaden z tych okresów nie dorównuje obecnemu tempu ocieplenia.
„Nie ma dziś innego wyjaśnienia niż wpływ człowieka – emisje gazów cieplarnianych są główną przyczyną zmian klimatu”
– podkreśla Tylmann.
Dlaczego to badanie ma globalne znaczenie?
To jedno z nielicznych tak dokładnych badań paleoklimatycznych na świecie. Dane z Jeziora Żabińskiego potwierdzają globalne raporty, takie jak IPCC (2023), które wskazują, że obecne dekady są najcieplejsze od co najmniej 100 tys. lat.
„Badanie z Polski to lokalny dowód na globalne ocieplenie”
– podkreślają eksperci klimatyczni.
Źródła naukowe i materiały:
- Zander et al., 2024, Geophysical Research Letters
- Nauka o klimacie – Szymon Bujalski, 2025
- Projekt CLIMPOL, Uniwersytet Gdański
- IPCC AR6 Synthesis Report, 2023
