Fakty Plus już wcześniej informowały o pierwszych przypadkach śnięcia ryb w Odrze i Kanale Gliwickim oraz o wykryciu groźnego wirusa CyHV-2 w karasiach. Szczegóły można znaleźć w naszym artykule: Masowe śnięcia ryb w Odrze i Kanale Gliwickim – wykryto wirusa CyHV-2. Dziś publikujemy nowe, bardziej szczegółowe informacje na temat sytuacji, przyczyn i działań służb.
Od marca 2025 roku rzeki południowej Polski znów mierzą się z kryzysem ekologicznym. W Odrze i Kanale Gliwickim odnotowano masowe śnięcia ryb, a badania wykazały obecność toksycznych glonów oraz groźnego wirusa. Instytucje państwowe prowadzą intensywny monitoring i podejmują działania mające ograniczyć skutki skażenia.
Odra i Kanał Gliwicki – dwie kluczowe drogi wodne w południowej Polsce – od miesięcy pozostają w centrum zainteresowania instytucji środowiskowych. Powodem są niepokojące zjawiska związane z masowym śnięciem ryb. Jak wynika z danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach, od marca br. z rzek odłowiono już ponad trzy tony martwych ryb.
Największe śnięcia zanotowano na odcinkach Kanału Gliwickiego i dolnej Odry, szczególnie między stopniami Koźle a Januszkowice. Analizy laboratoryjne wskazują, że za dramatyczną sytuację odpowiedzialne są dwa czynniki: toksyczna „złota alga” oraz herpeswirus atakujący karasie.
Skala i lokalizacja zjawiska
W Kanale Gliwickim – zwłaszcza w rejonie Kędzierzyna-Koźla i Nowej Wsi – od 19 marca odłowiono około 1023 kilogramy śniętych ryb. Dominowały karasie, które są szczególnie wrażliwe na zmiany środowiskowe i infekcje wirusowe.
W Odrze sytuacja zaczęła się pogarszać od połowy kwietnia. Od 14 kwietnia do końca miesiąca odłowiono tam ponad 2185 kilogramów martwych ryb, głównie karpi i amurów. Mimo że nie wykryto tam toksycznej „złotej algi”, to badania wykazały inne niepokojące zjawiska – intensywny zakwit glonów, zmiany składu chemicznego wody oraz spadek poziomu tlenu.
Ustalono przyczyny: toksyczne glony i wirus
Zespół badaczy GIOŚ i PIWet wskazuje na dwie główne przyczyny obecnego kryzysu ekologicznego.
Pierwszą z nich jest glon Prymnesium parvum, potocznie nazywany „złotą algą”. W próbkach pobranych 10 kwietnia w śluzie Nowa Wieś stwierdzono jego obecność w stężeniu aż 51 milionów komórek na litr – znacznie powyżej progu toksyczności. Mniejsze, ale nadal niepokojące wartości (ok. 8 tys. komórek/litr) zanotowano również w rejonie ul. Przyjaźni. Glon ten produkuje toksyny powodujące rozpad błon komórkowych ryb, prowadząc do ich śmierci w krótkim czasie.
Drugą przyczyną jest obecność wirusa Cyprinid herpesvirus 2 (CyHV-2), który wykryto w badanych okazach karasia z Kanału Gliwickiego. Wirus ten, choć znany od lat, w określonych warunkach środowiskowych – np. nagłej zmianie temperatury lub składu chemicznego wody – może prowadzić do szybkiego pogarszania się zdrowia ryb i śnięć na dużą skalę.
W Odrze nie stwierdzono obecności „złotej algi” ani CyHV-2, jednak zaobserwowano inne zmiany – między innymi intensywny rozwój niesklasyfikowanych glonów, podwyższenie temperatury wody oraz zmniejszenie jej przejrzystości i natlenienia. Takie zmiany mogą powodować stres środowiskowy i prowadzić do śmierci ryb wrażliwych gatunków.
Działania służb: monitoring, prewencja, interwencje
W odpowiedzi na sygnały o pogarszającym się stanie wód, służby środowiskowe i hydrologiczne wdrożyły szereg działań.
Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ prowadzi stały monitoring jakości wód Odry i Kanału Gliwickiego. Pomiary prowadzone są w trybie ciągłym, w systemie 24/7. W przypadku wykrycia niepokojących wartości – np. podwyższonej liczby toksycznych glonów – służby otrzymują powiadomienie w ciągu jednej godziny. Pozwala to na natychmiastową reakcję i rozpoczęcie procedur kryzysowych na poziomie wojewódzkim lub centralnym.
W starorzeczu Odry w Januszkowicach zamontowano specjalną siatkę ochronną o długości 70 metrów, która ma zapobiec przedostawaniu się ryb do rejonów sprzyjających rozwojowi toksycznych glonów. Dodatkowo, w zbiorniku Turawa – jednym z głównych retencyjnych punktów na Odrze – rozpoczęto podnoszenie poziomu wody. Ma to na celu poprawę przepływu i rozcieńczanie ewentualnych toksyn, które mogą pojawić się w dolnym biegu rzeki.
W działania prewencyjne i kontrolne zaangażowane są: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach, Wody Polskie, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska, a także służby ratownicze i lokalna policja.
Przyszłość: ryzyko nawrotu i potrzeba czujności
Sytuacja na Odrze i Kanale Gliwickim, choć częściowo ustabilizowana, nadal pozostaje poważna. Eksperci ostrzegają, że w przypadku długotrwałych upałów i niskiego stanu wody, może dojść do kolejnych zakwitów glonów lub reaktywacji wirusów. Zmiany klimatyczne, eutrofizacja (czyli nadmiar składników odżywczych w wodzie) oraz niewystarczające przepływy sprzyjają takim zjawiskom.
Służby apelują do mieszkańców i turystów o ostrożność. Zaleca się unikanie kontaktu z wodą w miejscach, gdzie występują śnięcia ryb, oraz niezbieranie ani niespożywanie ryb pochodzących z obszarów objętych monitoringiem.
Każdy przypadek zauważenia martwych ryb powinien być niezwłocznie zgłaszany do lokalnego inspektoratu ochrony środowiska lub urzędu gminy.
Źródła:
- Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – Komunikat o wynikach badań Kanału Gliwickiego i Odry:
https://www.gov.pl/web/gios/komunikat-gios-wyniki-badan-wody-kanalu-gliwickiego-i-kedzierzynskiego - Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – Przypadki śnięcia ryb w Odrze i Kanale Gliwickim:
https://www.gov.pl/web/odra/przypadki-sniecia-ryb-w-odrze-i-kanale-gliwickim - Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach – https://www.piwet.pulawy.pl
- Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – aktualne stany hydrologiczne Odry:
https://www.imgw.pl
