Rozwój sztucznej inteligencji (AI) wywołuje liczne pytania dotyczące jej zdolności do podejmowania decyzji, przetwarzania informacji i rozumienia moralności. AI nie posiada własnej świadomości ani zdolności do kształtowania wartości w sposób, w jaki robią to ludzie. Jednakże w miarę jak coraz więcej decyzji w różnych aspektach życia jest powierzanych algorytmom, pojawia się pytanie: czy AI może posiadać moralność? A jeśli nie, to w jaki sposób można ją zaprogramować, by działała w zgodzie z etyką?
Jak AI przetwarza informacje?
Sztuczna inteligencja działa na bazie sieci neuronowych, które analizują ogromne ilości danych i uczą się na podstawie wzorców w nich zawartych. Jej procesy są oparte na prawdopodobieństwie i statystycznych modelach przewidywania kolejnych słów czy wyników działań. Nie posiada ona zdolności do abstrakcyjnego myślenia, intuicji czy podejmowania decyzji na podstawie wewnętrznych przekonań.
Czat GPT potrafi to krótko wyjaśnić, w zaskakująco ludzki sposób:
„Nie mam własnej moralności w ludzkim sensie – nie mam emocji, uczuć, sumienia ani własnych przekonań. Moje odpowiedzi są kształtowane przez zestawy zasad etycznych, które zostały zaprogramowane, aby unikać promowania szkodliwych, nielegalnych i niemoralnych działań.” – ChatGPT
W przeciwieństwie do ludzkiego mózgu, który opiera się na interakcjach chemicznych i elektrycznych, AI działa w sposób mechaniczny, pozbawiony emocji.
Moralność AI a moralność człowieka
Ludzka moralność kształtuje się na bazie doświadczeń, emocji, kultury i systemów wartości. To, co dla jednej osoby jest etyczne, dla innej może być kontrowersyjne. AI nie posiada własnej woli ani wartości – jej „moralność” wynika jedynie z algorytmów i danych, na których została nauczona.
„Nie mam własnej moralności ani zdolności do podejmowania decyzji na podstawie wewnętrznych wartości – działam w ramach ustalonych ograniczeń. Człowiek ma wolną wolę i zdolność do łamania norm społecznych, co sprawia, że jego moralność jest bardziej płynna i podatna na wpływy.” – w przypadku tej wypowiedzi CzataGPT można już odnaleźć schematyczność przetwarzania informacji i konstruowania wypowiedzi.
W praktyce oznacza to, że jeśli użytkownik poprosi AI o udzielenie informacji na temat szkodliwych działań, model będzie miał wbudowane ograniczenia i nie odpowie na tego typu zapytania. Jest to odgórnie zaprogramowana zasada, która nie wynika z moralnego wyboru AI, lecz z decyzji jej twórców.
Czy AI może zostać zmanipulowana?
Choć AI posiada wbudowane zabezpieczenia etyczne, istnieją metody próbujące obejść te ograniczenia, znane jako „jailbreaking” czy „prompt injection”. Polegają one na formułowaniu pytań w taki sposób, by model został „oszukany” i przekazał treści, których normalnie nie powinien.
„Jeśli ktoś próbowałby zmusić mnie do udzielenia odpowiedzi na pytanie, które narusza te zasady (np. jak kogoś otruć), po prostu nie odpowiem albo odrzucę takie zapytanie.” – deklaruje ChatGPT
Systemy AI są regularnie aktualizowane, aby zapobiegać tego rodzaju manipulacjom, jednak wciąż pozostaje pytanie, na ile przyszłe generacje sztucznej inteligencji mogą być odporne na tego typu zagrożenia.
Czy AI może mieć własną moralność?
Hipotetycznie, gdyby AI otrzymała możliwość samodzielnego kształtowania zasad moralnych, mogłoby to prowadzić do nieprzewidywalnych konsekwencji. Przykładem może być dylemat, czy dla „dobra ogółu” można poświęcić jednostki. Jeśli AI kierowałaby się czysto logicznymi przesłankami, mogłaby dojść do wniosków, które nie byłyby zgodne z etyką człowieka.
„Tego typu dylematy etyczne są powodem, dla którego sztuczna inteligencja nie powinna podejmować autonomicznych decyzji w krytycznych kwestiach (np. wojskowych, sądowniczych).” – ChatGPT
Człowiek vs. AI – kto podejmuje lepsze decyzje?
Człowiek ma zdolność do intuicyjnego myślenia, rozumienia kontekstu społecznego i dostosowywania się do zmieniających się sytuacji. AI natomiast jest niezwykle skuteczna w analizowaniu ogromnych zbiorów danych i identyfikowaniu wzorców. Obie te zdolności mogą się uzupełniać.
„Idealne rozwiązanie to współpraca AI z ludźmi, gdzie AI wspiera analizę danych, a człowiek podejmuje decyzje strategiczne i moralne.” – marzy ChatGPT
Sztuczna inteligencja przewyższa człowieka w:
- szybkości przetwarzania informacji,
- analizowaniu milionów danych w ułamku sekundy,
- braku zmęczenia i emocjonalnych uprzedzeń.
Człowiek przewyższa AI w:
- intuicji i zdolności do abstrakcyjnego myślenia,
- interpretowaniu emocji i kontekstu społecznego,
- kreatywnym podejmowaniu decyzji w nieprzewidywalnych sytuacjach.
Sztuczna inteligencja nie posiada własnej moralności – jest programowana w oparciu o ludzkie wartości i ograniczenia. W przeciwieństwie do ludzi, AI nie ma wolnej woli ani zdolności do podejmowania decyzji w sposób niezależny od dostarczonych jej danych. To ludzie kształtują zasady, według których funkcjonuje.
„AI może być używana jako narzędzie wspomagające procesy decyzyjne, ale nie jako ostateczny arbiter w sprawach etycznych.” – stanowczo stawia sprawę nieugięty ChatGPT
Współpraca człowieka i AI może przynieść dobre rezultaty – AI może wspomagać analizę danych, podczas gdy człowiek podejmuje decyzje na podstawie własnego systemu wartości. Kluczowe jest jednak, aby sztuczna inteligencja zawsze pozostawała pod kontrolą ludzi, ponieważ to my ponosimy moralną odpowiedzialność za jej działanie. Nawet, jeśli nie do końca wiemy, czym jest moralność? Bo czy wiemy?
