Praca zdalna staje się trwałym elementem polskiego rynku pracy. Nowe dane GUS i zmiany w przepisach pokazują, że coraz więcej osób wykonuje swoje obowiązki z domu – na stałe, hybrydowo lub okazjonalnie.
Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego, już ponad 2,7 miliona osób w Polsce pracuje z domu, a praca zdalna obejmuje 10,2% wszystkich zatrudnionych. Od 2024 roku obowiązują zaktualizowane przepisy Kodeksu pracy, które dokładnie określają zasady świadczenia pracy zdalnej, obowiązki pracodawcy i prawa pracownika. To odpowiedź na zmiany wywołane pandemią i nową rzeczywistość pracy w wielu branżach.
Praca zdalna coraz popularniejsza
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) za II kwartał 2024 roku, w Polsce 10,2% wszystkich pracujących, czyli około 1,756 miliona osób, wykonywało swoje obowiązki zawodowe w formie pracy zdalnej, niezależnie od miejsca jej świadczenia. Natomiast liczba osób pracujących w domu, zarówno zwykle, jak i okazjonalnie, wyniosła 2,707 miliona, co stanowiło 15,7% wszystkich pracujących.
Dla porównania, w I kwartale 2023 roku praca zdalna obejmowała 7,1% ogółu pracujących, co odpowiadało 1,201 milionowi osób. Jednocześnie 13,9% pracujących, czyli 2,344 miliona osób, wykonywało swoją pracę w domu, zarówno zwykle, jak i czasami.
W 2023 roku wprowadzono istotne zmiany w Kodeksie pracy dotyczące pracy zdalnej, które obowiązują również w 2025 roku. Nowe przepisy precyzują zasady wykonywania pracy zdalnej, wprowadzając jej oficjalną definicję, określając warunki świadczenia oraz obowiązki zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Dzięki temu forma pracy, która stała się powszechna w czasie pandemii, otrzymała jasne ramy prawne.
Te dane wskazują na rosnącą popularność pracy zdalnej w Polsce, szczególnie w kontekście zmian wywołanych pandemią COVID-19. Warto jednak zauważyć, że odsetek osób pracujących zdalnie różni się w zależności od branży i specyfiki wykonywanej pracy. Przykładowo, w sektorze usług praca zdalna jest bardziej powszechna niż w przemyśle czy rolnictwie.
Czym jest praca zdalna według nowych przepisów?
Praca zdalna to forma wykonywania obowiązków służbowych całkowicie lub częściowo poza siedzibą pracodawcy, w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą. Może to być np. dom pracownika lub inne miejsce wyposażone w odpowiednie narzędzia do pracy. Wyróżnia się dwa podstawowe modele pracy zdalnej:
- Praca zdalna stała – wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy poza biurem,
- Praca zdalna hybrydowa – częściowe wykonywanie obowiązków w biurze i częściowo na odległość.
Przepisy wprowadzają także pracę zdalną okazjonalną, która może być wykonywana przez pracownika przez maksymalnie 24 dni w roku kalendarzowym na jego wniosek. Jest to rozwiązanie przeznaczone dla osób, które sporadycznie potrzebują elastyczności w organizacji miejsca pracy.
Zasady uzgadniania pracy zdalnej
Praca zdalna musi być uzgodniona między pracownikiem a pracodawcą. Może się to odbyć:
- na etapie zawierania umowy o pracę, jeśli już na początku ustalane jest, że obowiązki będą wykonywane zdalnie,
- w trakcie zatrudnienia, na wniosek pracownika lub pracodawcy,
- w szczególnych przypadkach, np. w stanie zagrożenia epidemicznego, klęski żywiołowej lub w sytuacjach, gdy pracodawca nie może zapewnić bezpiecznych warunków pracy w biurze.
Pracodawca może odmówić zgody na pracę zdalną w przypadku, gdy charakter pracy wymaga fizycznej obecności w siedzibie firmy (np. obsługa maszyn, praca w laboratorium). Jednak w przypadku rodziców dzieci do 4. roku życia, opiekunów osób z niepełnosprawnościami czy kobiet w ciąży, pracodawca musi uzasadnić odmowę.
Obowiązki pracodawcy w zakresie pracy zdalnej
Nowe przepisy jasno określają, jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, aby zapewnić prawidłowe warunki do wykonywania pracy zdalnej. Są to:
- Zapewnienie narzędzi pracy – pracodawca jest zobowiązany dostarczyć sprzęt (np. laptop, telefon) oraz inne niezbędne materiały do wykonywania obowiązków służbowych.
- Pokrycie kosztów pracy zdalnej – w tym wydatków na prąd, internet, konserwację sprzętu oraz ewentualnych kosztów jego amortyzacji.
- Szkolenia i wsparcie techniczne – pracodawca musi zapewnić instruktaż dotyczący bezpiecznej pracy zdalnej oraz możliwość uzyskania pomocy w przypadku problemów technicznych.
Jeśli pracownik używa własnego sprzętu do pracy, pracodawca powinien wypłacić mu ekwiwalent pokrywający koszty jego użytkowania. Wysokość rekompensaty powinna zostać ustalona w regulaminie pracy zdalnej.
Kontrola pracownika i zasady BHP
Pracodawca ma prawo do przeprowadzania kontroli pracownika wykonującego pracę zdalną. Kontrola ta może obejmować:
- sposób wykonywania obowiązków,
- przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
- ochronę danych służbowych.
Kontrola powinna być przeprowadzana w sposób nienaruszający prywatności pracownika. Oznacza to, że pracodawca nie może wymuszać np. stałego monitoringu wideo w miejscu pracy pracownika.
Dodatkowo pracownik wykonujący obowiązki zdalnie ma prawo do takich samych świadczeń BHP, jak osoby pracujące stacjonarnie. Obejmuje to np. obowiązek zapewnienia przerw oraz ergonomicznego stanowiska pracy.
- Jakie zmiany przyniosły nowe przepisy od 2024 roku?
Nowe regulacje dostosowały przepisy pracy zdalnej do rzeczywistości postpandemicznej. Od 2024 roku kluczowe zmiany obejmują:
- Większe uregulowanie kosztów pracy zdalnej – pracodawcy muszą rekompensować koszty ponoszone przez pracownika w związku z pracą w domu.
- Ochronę pracowników wrażliwych – np. rodziców małych dzieci, dla których odmowa pracy zdalnej musi być solidnie uzasadniona.
- Zwiększenie roli kontroli pracy zdalnej – pracodawcy uzyskali większe uprawnienia do monitorowania jakości pracy na odległość, ale nadal muszą przestrzegać granic prywatności pracownika.
Praca zdalna stała się trwałym elementem rynku pracy, a wprowadzone regulacje pozwalają na jej lepsze funkcjonowanie. Od 2024 roku obowiązują zasady ułatwiające organizację pracy na odległość, określające odpowiedzialność pracodawcy za sprzęt i pokrycie kosztów, a także dające pracownikom większą elastyczność. Dzięki temu zarówno firmy, jak i zatrudnieni mogą korzystać z benefitów pracy zdalnej w sposób bardziej uporządkowany i sprawiedliwy.
Źródła:
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – gov.pl
Infor Kadry – kadry.infor.pl
