Pomimo postępu cywilizacyjnego, kobietom wciąż płaci się mniej niż mężczyznom za tę samą pracę. Przez dekady nierówność płacowa była traktowana jako niewygodny temat, o którym się nie mówi. Dziś sytuacja się zmienia. Pracodawcy i rządy nie mogą już ignorować tej dysproporcji, a nowoczesne prawodawstwo ma szansę raz na zawsze zakończyć tę niesprawiedliwość.
Alarmujące dane: nierówności płacowe w liczbach
Według danych Parlamentu Europejskiego, kobiety w Unii Europejskiej zarabiają średnio o 12,7% mniej na godzinę niż mężczyźni. W niektórych krajach różnice te są jeszcze bardziej rażące; na przykład w Estonii luka płacowa wynosi aż 20,5% . W Stanach Zjednoczonych nieskorygowana luka płacowa wynosiła w 2022 roku 18% .
Oficjalne statystyki sugerują, że w Polsce sytuacja jest lepsza niż w wielu innych krajach UE. Według danych Eurostatu, nieskorygowana luka płacowa w Polsce wynosiła 4,5% w 2021 roku . Jednak te liczby mogą być mylące. Badania wskazują, że po uwzględnieniu czynników takich jak wykształcenie, doświadczenie czy sektor zatrudnienia, skorygowana luka płacowa w Polsce wynosi od 16% do 24%, co jest jednym z najwyższych wskaźników w Europie .
Przyczyny nierówności: stereotypy i strukturalne bariery
Nierówności płacowe wynikają nie tylko z indywidualnych decyzji pracodawców, ale przede wszystkim z głęboko zakorzenionych nierówności systemowych. Wpływają na to:
- Stereotypy płciowe – kobiety często są postrzegane jako mniej kompetentne w niektórych zawodach, co przekłada się na ich zarobki.
- Dominacja kobiet w niskopłatnych sektorach – edukacja, opieka zdrowotna, usługi społeczne to branże, w których dominują kobiety, ale ich wynagrodzenia pozostają niższe niż w sektorach zdominowanych przez mężczyzn.
- Brak kobiet na stanowiskach kierowniczych – w 2020 roku kobiety stanowiły tylko 34% menedżerów w UE, mimo że stanowią niemal połowę zatrudnionych.
Równość płacowa na horyzoncie: nowe regulacje prawne
Unia Europejska postanowiła wziąć sprawy w swoje ręce. Nowa dyrektywa UE o jawności wynagrodzeń ma zagwarantować, że różnica płacowa nie będzie mogła być ukrywana. Przepisy te będą zobowiązywać pracodawców do:
- Podawania wynagrodzenia w ogłoszeniach o pracę.
- Zapewnienia pracownikom dostępu do informacji o średnich zarobkach w firmie.
- Regularnego raportowania luki płacowej, jeśli zatrudniają ponad 100 osób.
- Podejmowania działań naprawczych, jeśli różnica wynagrodzeń przekroczy 5% i nie będzie można jej uzasadnić obiektywnymi czynnikam
Różnice w zarobkach gwiazd sportu i filmu
Nierówności płacowe to temat, który coraz częściej poruszają znane postacie ze świata sportu, kultury i mediów.
- Iga Świątek wielokrotnie zwracała uwagę na fakt, że tenisiści i tenisistki nie zarabiają tyle samo, mimo równego wysiłku i sukcesów.
- Jennifer Lawrence i Meryl Streep publicznie krytykowały nierówności w Hollywood, wskazując, że nawet najbardziej uznane aktorki zarabiają mniej niż ich męscy koledzy.
Stan prac legislacyjnych w Polsce
Polska, jako członek Unii Europejskiej, jest zobowiązana do implementacji przepisów dyrektywy do 7 czerwca 2026 roku. W związku z tym, 5 grudnia 2024 roku do Sejmu trafił poselski projekt ustawy o zmianie Kodeksu pracy, mający na celu dostosowanie polskiego prawa do unijnych wymogów.
Projekt ustawy zakłada m.in.:
- Obowiązek ujawniania wynagrodzeń w ogłoszeniach o pracę: Pracodawcy będą musieli podawać w ofertach pracy informacje o proponowanym wynagrodzeniu, wskazując jego minimalną i maksymalną wysokość. Naruszenie tego obowiązku może skutkować karą grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł.
- Prawo pracowników do informacji o wynagrodzeniach: Pracownicy będą mieli prawo wystąpić do pracodawcy o udzielenie informacji dotyczących ich indywidualnego wynagrodzenia oraz średnich wynagrodzeń, z podziałem na płeć, w odniesieniu do pracowników na równorzędnych stanowiskach. Pracodawca będzie zobowiązany udzielić takich informacji w terminie 14 dni.
Kontrowersje i opinie ekspertów
Proponowane zmiany spotkały się z różnymi opiniami. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na kwestie związane z ochroną danych osobowych, wskazując, że nowe przepisy mogą nie zapewniać należytej ochrony prywatności pracowników.
Ponadto, eksperci zauważają, że projekt ustawy nie uwzględnia wszystkich elementów dyrektywy UE, takich jak szczegółowe regulacje dotyczące sprawozdawczości czy procedur naprawczych w przypadku stwierdzenia istotnej luki płacowej.
